در پتانسيل يابی منابع آب زيرزميني از روش هاي گوناگوني مانند ژئوفيزیک سطحی، ژئوالكتريك حفاري هاي اكتشافي و تکنیک های GIS متکی بر تحلیل های زمین انجام مي پذيرد. اما همه این روش ها برخی از پارامترها را موثرتر از سایر عوامل در پتانسيل يابي منابع آب زيرزميني می دانند. در این نوشته به مهمترین عوامل موثر در در پتانسيل يابي منابع آب زيرزميني اشاره شده است.
عوامل موثر در پتانسیل یابی منابع آب زیرزمینی
عوامل موثر در پتانسیل یابی منابع آب زیرزمینی شامل مواردي همچون عامل هيدروژئولوژيکي، ساختاري، زمين شناسي و توپوگرافي، نزولات جوی به اضافه پوشش گياهي معرفی شده است. عامل هیدرولوژیکی همان چشمه ها هستند. به طور کلي محل هاي تخليه (چشمه ها) به عنوان موقعيت هاي خروج آب از آبخوان، يعني مکان هايي که به احتمال زياد جريان به سمت آن ها متمرکز است، محسوب مي شوند. پس احتمال حضور آب زيرزميني کارستي در مجاورت محل هاي تخليه بيشتر است. بنابراين مکان هاي نزديک تر به محل هاي تخليه مناسبت بيشتري را از نظر احتمال رخداد آب زيرزميني دارند. در ادامه مهمترین عوامل موثر در پتانسیل یابی منابع آب زیزمینی بررسی شده است.
توپوگرافی
طبقات ارتفاع، شيب و جهت شيب از فاكتورهاي موثر در پتانسيل يابی منابع آب زيرزميني هستند كه نقش مهمي در ضريب رواناب و نفوذپذيري دارند. اين فاكتورها در گراديان هيدروليكي و جهت حركت آب زيرزميني و محل تشكيل آبخوان نقش موثر دارند و البته با توجه به انطباق تقريبي طبقات ارتفاعي و شيب با يكديگر، سيستم جريان آب زير زميني در اغلب از موارد متاثر از شيب سطح زمين است. عامل توپوگرافي به صورت دو نمايه افزايش ارتفاع نسبت به سطح اساس فرسايش محلي و شيب در نظر گرفته می شود. به عبارت ديگر، در ارتفاعات زياد نفوذ آب به درون زمين كمتر و رواناب بيشتر است.
لیتولوژی یا سنگ شناسی
لیتولوژی سنگ های کربناته، بر میزان تخلخل، نفوذپذیری و قابلیت کارستی شدن آنها تاثیر دارد. به طور کلی تخلخل در سنگ های آهکی را می توان به دو دسته تقسیم نمود: تخلخل اولیه هنگام تشکیل سنگ به وجود می آید و تخلخل ثانویه بعد از آن توسعه می یابد. تخلخل اولیه شامل حفرات کوچکی است که بین بلورها، دانه ها و قطعات فسیل ها تشکیل شده اند. تخلخل ثانویه شامل انواع مجاری و شکستگی ها می باشد. در هیدروژئولوژی حفرات بین دانه ای و شکاف های کوچک اغلب به عنوان تخلخل زمینه نامیده می شوند. نوع سنگ شناسی و خصوصيات وابسته به آن نظير بافت و درجه خلوص سنگها نقش مهمي در تخلخل، نفوذپذيري اوليه و تمركز جريان آب زيرزميني در داخل سنگ ها ايفا مي كند.
بارش
بارندگي، منبع اوليه تأمين كننده آب زيرزميني در هر منطقه مي باشد. ارتباط بارندگي با ايجاد آب زيرزميني به وسيله فاكتورهايي مانند توپوگرافي، پوشش گياهي و ليتولوژي كنترل مي شود، اين فاكتورها بر مقدار آبي كه به درون زمين نفوذ مي كند، مؤثر هستند.
تراکم شکستگی (گسل)
شكستگي ها و ساختارهاي تكتونيكي كه اصطلاحاً خطواره ناميده مي شوند. عامل ساختاري خطواره ها متشکل از شکستگي ها و گسل ها است. به دليل ايجاد فضاهايي در سازندها و واحدهاي زمين شناسي جهت عبور آب و حركت آن به نقاط پايين تر به عنوان پارامتری مثبت جهت پتانسیل یابی منابع آب زیرزمینی درنظر گرفته می شود. اين پديده بخصوص در سنگ هايي با تخلخل پايين نظير سنگ هاي آهكي و كربناتي موثرتر هستند. تراكم شكستگي معياري براي خردشدگي سازند مي باشد، بدين معني كه تعداد درزه و شكستگي به ازاي هر واحد طول در يك منطقه ظاهر مي شوند، مد نظر است. از آنجا که هرچه يک منطقه بيشتر کارستي شده باشد احتمال رخداد آب زيرزميني در آن بالاتر است، منطقه هايي که در آن ها تراکم طول خطواره ها بيشتر باشد، در تأمين هدف مورد نظر عملكرد بهتري دارند و همچنین معرف تکتونيزه شدن بيشتر و در نتيجه کارستي شدن بيشتر باشد. بنابراين به عنوان پارامتر مثبتي جهت پتانسيل توسعه كارست در نظر گرفته مي شود.
