چه عواملی در ساختگاه سد موثر هستند؟ آیا نمی توان قبل از احداث سد از ایجاد خسارت و زیانی که به علت مکان بد احداث سد ایجاد می شود جلوگیری کرد؟ در این نوشته با معیارهای استاندارد در سد سازی آشنا می شویم. طرح‌هاي سدسازي اغلب پيچيده بوده و در مطالعه اين گونه طرح‌ها گزينه‌هاي متنوع ساختگاه سد براساس معيارهاي مختلف بايد ارزيابي شوند. مجموعه عوامل موثر بر انتخاب ساختگاه سد در چهار گروه معيارهاي اصلي فني اجرايي، اقتصادي، اجتماعي و زيست محيطي مورد ارزیابی قرار می گیرند.
|
معيارها |
زير معيارها |
توضيح |
|
فني- اجرايي |
توپوگرافی و حجم مخزن سد | اين زيرمعيار نسبت حجم مخزن به حجم عمليات خاكي يا بتني را براي گزينه ها براي مقايسه ساختگاه ها استفاده مي كند. |
| زمین شناسی مهندسی ساختگاه سد و مخزن | در اين زير معيار ويژگي‌هايي همچون مقاومت پي (از نظر باربري)، آب‌بندي ساختگاه سد، آب‌بندي مخزن، عدم وجود مخاطرات زمين شناسي مانند لغزش زمين در ديواره‌هاي مخزن، عبور گسل از مخزن، عبور گسل از ساختگاه، جهت شيب لايه هاي زمين شناسي ساختگاه در پي و ديواره(كه به ضعف آب‌بندي منجر مي شود) و وجود لنزهاي ماسه‌اي، به صورت كيفي بررسي شده است. | |
| هیدرولوژی | در اين زير معيار نسبت آبدهی رودخانه به حجم مخزن كار می رود. | |
| مديريت منابع آب | در اين زيرمعيار كمي، درصد تامين آب كشاورزي (ميليون مترمكعب) به تفكيك گزينه‌ها براي تحليل و مقايسه ساختگاه سد ها از نظر مديريت نيازها مورد بررسي قرار گرفته است. | |
| بار رسوب ورودي به مخزن | نسبت حجم رسوب سالانه (تن در سال) به آبدهي سالانه (ميليون مترمكعب در سال) براي ارزيابي گزينه‌ها استفاده شده است. | |
| شرايط سرريز | اين زيرمعيار مناسب بودن توپوگرافي گزينه‌ها براي احداث سرريز در كنار سد را به صورت كيفي ارزيابي مي كند. | |
| امكان و شرايط انحراف رودخانه | اين زيرمعيار امكان انحراف رودخانه در حين ساخت سد را به صورت كيفي ارزيابي مي كند. | |
| دسترسي به خطوط حياتي | دسترسي آسان گزينه‌ها به آب آشاميدني، برق، گاز، تلفن و راه هاي آسفالته بررسي شده است. | |
| امكان مهار سیلاب | زيرمعياري كه در اين مورد بررسي مي شود جمعيت ساكن در پائين دست هريك از ساختگاه هاي احداث سدهاست. | |
| وضعيت آب و هوايي | بارش طولاني و يخبندان جلوي عمليات اجرايي پروژه را مي گيرد. ساختگاه سد ها از اين لحاظ نیز بررسی می شوند. | |
| امكان احداث کارگاه برای ساخت سد | اين زيرمعيار نيز از شاخص هاي كيفي بوده، و شرايط هريك از ساختگاه ها جهت احداث كارگاه را به صورت كيفي ارزيابي مي نمايد. | |
|
اقتصادي |
نسبت فايده به هزينه | براي اطمينان خاطر از اقتصادي بودن پروژه نسبت فايده به هزينه هر ساختگاه استفاده شده است. |
| منابع قرضه موجود | در اين زيرمعيار دسترسي آسان به منابعي همچون خاك هاي ريز دانه، مخلوط براي بدنه سد، شن و ماسه براي بتن، ميل گرد و آب و… ملاك عمل قرار گرفته است. | |
| غرقابی شدن اراضی و خسارت مخزن | منظور از خسارت مخزن، ارزش مالي زمين هاي كشاورزي، جاده، خطوط حياتي (آب، برق، گاز، تلفن)، آثار باستاني، فرهنگي و مذهبي، منازل مسكوني و … مي باشد كه در مخزن غرقاب خواهند شد. | |
|
اجتماعي |
مقبوليت اجتماعي و پذیرش افراد بومی |
نسبت اشتغال زايي دائم و موقت به تعداد بيكار در مناطق تحت پوشش گزينه‌ها، بعنوان زيرمعيار كمي مقبوليت اجتماعي براي ارزيابي گزينه ها استفاده شده است. |
| موقعيت اراضي آبیاری | مساحت اراضي ديم موجود نسبت به اراضي كشاورزي آبي و مساحت اراضي توسعه، براي مقايسه ساختگاه ها مد نظر قرار گرفته است. | |
|
زيست محيطي |
اثرات زیست محیطي و تفرجگاه |
اين زيرمعيار كيفي بوده و جاذبه تفرجگاهي و آثار زيست محيطي گزينه ها را ارزيابي مي كند. |
