راندمان کاربرد آب

با توجه به ماهیت آبیاری تحت فشار و عدم نیاز این سیستم آبیاری به تسطیح نمودن اراضی زیر کشت و با توجه به خصوصیات توپوگرافی درصد قابل ملاحظه ای از اراضی کشاورزی، علاقمندان این شیوه از آبیاری رو به فزونی گذاشته و درصد قابل توجهی از زمینهای زیر کشت با استفاده از سیستمهای آبیاری تحت فشار نیاز آبی خود را تأمین می نمایند. از ویژگیهای بارز آبیاری تحت فشار راندمان بالاتر آن به نسبت آبیاری سطحی و قابلیت استفاده از تواترهای بالا با دور آبیاری کوتاه تر است. از سوی دیگر هزینه اجرایی اولیه قابل توجه برای این سیستم از آبیاری در کنار تمامی مزایا، از محدودیت های این شیوه از آبیاری محسوب می گردد؛ فلذا در شرایط همسان و چنانچه کاربرد هر دو شیوه آبیاری سطحی و تحت فشار ممکن باشد، بدیهی است انتخاب سیستم آبیاری سطحی موجب اقتصادی بودن طرح نهایی خواهد شد. با این وجود حضور راندمانهای بالای 70 درصد در روشهای تحت فشار به عاملی بازدارنده در کاربرد شیوه های آبیاری سطحی بدل شده است. آیا امکان آن هست که روشهای اتخاذ شده جهت برآورد راندمان آبیاری از دقت و صحت کافی برخوردار نبوده و میزان راندمان کاربرد آب در روشهای آبیاری سطحی کمتر از میزان واقعی برآورد شده باشد؟ آیا می توان با کاربرد شیوه های خاص در مدیریت آبیاری، راندمان گزارش شدهء فعلی را افزایش داد و فاصله میان راندمان سطحی و تحت فشار را به حداقل میزان ممکن رساند؟

حتما بخوانید  تعریف سناریو و آلترناتیو در شبکه آبیاری تحت فشار

راندمان کاربرد آب عبارت است از نسبت آب ذخیره شده در ناحیه ریشه به کلِ مقدار آب تحویل شده از کانال انتقال. نتیجتا با عنایت به تعریف ارائه شده مشخص می شود که در بدو ورود به بحث اندازه گیری راندمان، با دو پارامتر موثر بر سنجش مواجه خواهیم بود: عمق ریشه و حجم آب ورودی به اراضی کشاورزی. ضمنا با عنایت به وجود رابطه میان راندمان و عمق ناخالص آبیاری، تأثیر دیگر پارامترها از قبیل مدت زمان آبیاری، دبی جریان ورودی و طول و عرض جویچه ها نیز باید در سنجش راندمان کاربرد آب در نظر گرفته شود:

راندمان کاربرد آب در آبیاری سطحی surface irrigation

جهت سنجش میزان آب ذخیره شده در ناحیه ریشه لازم است تا رطوبت خاک منطقه یاد شده قبل و بعد از آبیاری به دقت اندازه گیری شود؛ نتیجتا لازم است پیش از هر اقدام دیگر عمق ریشه به درستی برآورد شود. در بازنگری به عمل آمده از اسناد و مقالات موجود، اکثر گزارشاتی که راندمان آبیاری را کمتر از حد متعارف اعلام نموده اند، در اندازه گیری مقدار واقعی عمق ریشه دچار اشکال بوده و عمق گزارش شده از میزان حقیقیِ موجود کمتر و نتیجتا محاسبه بیش از حدِ واقعِ مقدار تلفات ناشی از فرونشست عمقی است. اگرچه در مواردی که بافت و ساختمان خاک موجب افزایش تلفات ناشی از Deep Percolation باشد همواره می توان با استفاده از کم آبیاری، از  پارامتر تلفاتی یاد شده نیز به شیوه ای کاربردی و مفید استفاده نمود، بدیهی است چنانچه عمق موثر ریشه بصورت مناسب اندازه گیری و در محاسبات وارد شود، راندمانِ گزارش شده واقعی و بیشتر از مقدار موجود خواهد شد.

حتما بخوانید  تبخير تعرق گياهان در دوره های غيررشد

دیگر ایرادی که در پاره ای از محاسباتِ موجود در مقالاتِ فنی به چشم می خورد و تقریبا بطور دائم تکرار می گردد، عدم برآورد مقدار باران موثر در منطقه است. اگرچه هنوز بحث بر سر نحوه اندازه گیری میزان آب حاصل از ذوب برف به یک نتیجه مشخص و همگانی نرسیده است، اندازه گیری میزان باران بصورت بسیار ساده و سر راست قابل استفاده خواهد بود؛ بدیهی است میزان آب خروجی از زهکشها، مجموع آب آبیاری و آب حال از بارندگی را شامل خواهد بود. نتیجتا نادیده گرفته شدن میزان بارندگی در طول دورهء مطالعه، برآورد خروجی از زهکش را تنها به خروج آبِ حاصل از آبیاری نسبت می دهد و موجب بروز اشتباه در اعلام مقدار راندمان کاربرد آب خواهد شد.

تکنیکهای دیگری که در رابطه با بهینه سازی راندمان کاربرد آب به صورت مدیریت کاهش تلفات حاصل از رواناب بروز می کند، استفاده از سیستمهای غلام گردشی و نیز نصف کردن دبی پس از اتمام زمان پیشروی است. از سوی دیگر با توجه به وجود اقلیم خشک و نیمه خشک در اکثر نقاط ایران، مناسب تر آنست که ساعات آبیاری به گونه ای تنظیم شود که گرمترین ساعات در طول هر روز، جزء ساعات سرویس نباشد. برای نیل به این مقصود می توان با انجام آبیاری در بازه زمانی مناسب (غروب تا طلوع آفتاب)، زمان آبیاری را مدیریت نمود و یا از ترکیب سه پارامتر دبی، زمان قطع جریان و طول بازه فاروها ـ موجود در رابطه هیدرولیکی ارائه شده جهت سنجش میزان راندمان ـ ضمن کاهش دبی جریان (Q)، با افزایش زمان آبیاری (tco) از طریق افزایش طول فارو (L) بهترین مدیریت را جهت انتخاب ساعات آبیاری  اتخاذ نمود.

حتما بخوانید  بررسی پایداری شیروانی های خاکی

راندمان کاربرد آب

موارد فوق الذکر از نقطه نظر اصلاح کاربرد روشهای حاضر موضوع را بررسی می کند. در کنار تمام روشهای موجود و شیوه های مدیریتی مناسب قابل اجرا، آنچه در طول تمام سالهای کنکاش و پژوهش، به عنوان عضوی ثابت حضور پر رنگ داشته و شاید به دلیل همین حضور بدیهی و پر رنگ نادیده گرفته شده و در برآوردهای مدیریتی در نظر گرفته نشده است، سطح دانش و معلومات فنی کشاورز به عنوان بهره بردار نهایی طرح است. اگرچه همواره لازم خواهد بود تا با پژوهش و بررسی چند باره طرح های اجرا شدهء موجود، به رفع نواقص و دانش موجود پراخت، انتقال معلومات فنی به کشاورز و افزایش آگاهی وی نسبت به چیستی، ماهیت و فلسفه وجودی شیوه های فنی و مدیریتی، بازویی پرتوان در کنار دیگر ابزارهای کاربردی تربیت خواهد نمود.

آرش ازکیا
اگر دورتر ها را دیدم، بر دوش بزرگان ایستاده بودم!
نظر خود را بنویسید:
ثبت دیدگاه
دیدگاه های کاربران
سیستم های آبیاری قطره ای؛ حذف روش های ستنی آبیاری - انجمن تخصصی مهندسی علوم آب
11:41 - 1397/10/10
پاسخ دهید

[…] اجرا شود حال آن که آبیاری با برخی از روش های دیگر مانند سطحی و بارانی عملی نخواهد […]

لطفا صبر کنید