آبیاری تحت فشار ( Pressurized Irrigation System ) واژه ای است که بیشتر متخصصان آبیاری و کشاورزان آن را به کار می برند و به سیستم هایی گفته می شود که در آن ها توزیع و پخش آب در مزرعه توسط لوله و با فشار پمپ انجام می شود. زارعین و باغداران کمتر از این واژه استفاده می کنند و اکثر آن ها تنها با واژه آبیاری بارانی و آبیاری قطره ای آشنایی دارند. ایران از اولین کشورهای جهان بوده است که سیستم های آبیاری تحت فشار بارانی و قطره ای را تجربه کرده است. به طوری که همزمان با ابداع و بکارگیری عملی این روش ها در اسرائیل و آمریکا در بیش از 40 سال قبل مزارع نمونه آبیاری قطره ای و بارانی در دشت قزوین و سپس در سایر استان های کشور پیاده گردید. به طور كلی به هر روش آبياری كه در آن آب با فشاری بيش از يك اتمسفر ( فشار نسبی ) در سطح اراضی بوسيله لوله توزيع شود آبياری تحت فشار گفته می شود. حال در این مقاله به سیستم آبیاری با آبپاش تفنگی ( Rain Gun Sprinkler Irrigation System ) می پردازیم که یکی از پرکاربردترین سیستم هاست.

سیستم آبیاری با آبپاش تفنگی یکی از زیر مجموعه های سیستم آبیاری تحت فشار با ماشین متحرک خطی می باشد. سیستم های مرسوم به لینیر یا ماشین آبیاری با حرکت خطی ( Linear Move ) در واقع نوعی از لوله های چرخدار بزرگ می باشند که در آن ها لوله های لاترال مشابه سیستم های سنترپیوت ( آبیاری دوار مرکزی یا عقربه ای ) روی برج ها قرار گرفته است. مکانیسم این سیستم همانند سیستم عقربه ای است اما به دلیل این که دستگاه به جای حرکت شعاعی به صورت خطی حرکت می کند، هیدرولیک آن در طول لوله لاترال مشابه سیستم های استاندارد آبیاری بارانی کلاسیک است. در این سیستم که بیشتر برای زمین های مستطیلی شکل به کار برده می شود؛ طول لوله لاترال برابر عرض زمین بوده و با جلو رفتن خود تمام سطح مزرعه آبیاری می شود. موتورهای نصب شده روی برج های کناری یا وسط لوله لاترال عمل تنظیم سرعت را بر عهده داشته و سایر برج ها با حرکات خود، لوله لاترال را در یک خط مستقیم قرار می دهند. کابلی که در سراسر لوله کشیده شده است با اتصالات خود و قطع و وصل جریان برق باعث روشن و خاموش شدن موتورهای نصب شده در چرخ ها شده و باعث می گردد تا لوله لاترال همیشه در یک خط مستقیم قرار گیرد. مکانیسم تنظیم سرعت و در مسیر قرار گرفتن ماشین لینیر توسط یک سیستم برقی-مکانیکی که فرمان لازم را از جعبه کنترل ( Control Box ) دریافت می کند، انجام می گیرد. هدف اصلی در طراحی سیستم های لینیر آن است که هزینه سیستم در واحد سطح به حداقل برسد.

حتما بخوانید  چگونگی حرکت یک بعدی آب در خاک

آبپاش تفنگی

آبپاش تفنگی از یک روزنه لوله ای دایره شکل با قطر نسبتا زیاد که حجم زیادی از آب را در الگوی دایره شکل پخش می کند، تشکیل شده است. فشار لازم برای پخش آب در این سیستم بسیار زیاد است. این فشار باید به اندازه ای باشد که هم جریان خروجی آب را به صورت قطرات کوچک درآورد و هم بر تلفات ناشی از اصطکاک غلبه کند. آبپاش تفنگی به دلیل سنگین بودن وزن توسط یک وسیله نقلیه یدک کشیده می شود. معمولا این سیستم ها یک دایره کامل را دور نمی زنند، بلکه از محیط دایره به اندازه یک قطاع 25 درجه جلو دستگاهی که آن را به حرکت در می آورد خالی نگه داشته می شود. بدین ترتیب مسیر حرکت وسیله نقلیه همیشه خشک باقی می ماند. این موضوع را در شکل فوق نیز می توانید مشاهده کنید. معمولا لوله اصلی ( Main Line ) در وسط زمین کشیده می شود و شیلنگی که آبپاش به آن وصل است از دو طرف به آن متصل می شود. شیلنگ اتصالی قارد خواهد بود در هر طرف تا 200 متر به جلو حرکت کند. از ماشین های ارابه ای که به آن سیستم قرقره ای هم گفته می شود، بیشتر برای آبیاری مراتع و اراضی تحت کشت علوفه و چمن زارها استفاده می شود. برای پخش فاضلاب نیز از این دستگاه ها استفاده به عمل می آید.

حتما بخوانید  سیستم آبیاری هوشمند

آبپاش تفنگی معمولا طی حرکت خود مسیری را که عرض آن تا 120 متر می رسد، آبیاری می کند. همپوشی مساحت های خیس شده در حرکت های متوالی یکنواختی توزیع را تضمین خواهد نمود. سیستم های تفنگی مجهز به نازل های روزنه ای تنگ شده ای هستند که زاویه خروج آب از آن ها 18 تا 32 درجه است. هرچه زاویه جت خروجی آب زیادتر باشد، دایره پخش آب بزرگتر خواهد بود و اگر هوا از نظر باد آرام باشد؛ قطرات آبی که روی زمین می ریزد، حداقل تاثیر نامطلوب را بر خاک خواهد داشت. چنان چه زاویه جت خروجی کوچک باشد یکنواختی توزیع به خصوص در وضعیتی که وزش باد زیاد باشد، افزایش خواهد یافت. به همین علت معمولا نازل هایی استفاده می شود که زاویه جت خروجی متوسط و بین 23 تا 25 درجه باشد. فراموش نکنید که دبی خروجی از انواع آبپاش تفنگی بستگی به فشار و قطر روزنه نازل دارد. یکنواختی پاشش در آبپاش تفنگی نوع متحرک به عواملی همچون سرعت باد، نوع آبپاش، جت خروجی آب از دهانه نازل و فشار آب بستگی دارد. همان طور که در شکل فوق هم نمایان است، خط مرکزی زمین چون از دو طرف پوشش دارد، حداکثر مقدار آب را دریافت می کند. چنانچه سرعت باد زیاد باشد، فاصله و مسیر حرکت آبپاش باید نزدیک به هم انتخاب شوند تا همپوشانی بیشتری به وجود آمده و یکنواختی تامین گردد. بر اساس تجارب بدست آمده توسط سازمان USDA-SCS، چنانچه سرعت باد 15 کیلومتر در ساعت باشد و فاصله مسیرهای حرکت آبپاش تفنگی 60 الی 70 درصد قطر خیس شده انتخاب شود، ضریب یکنواختی به 70 تا 75 درصد می رسد. لازم است بدانید که آبپاش های با زاویه 20 تا 21 درجه برای وضعیتی توصیه می شود که در آن شرایط سرعت باد از 15 کیلومتر در ساعت تجاوز نکند و اگر سرعت باد بسیار کم باشد یعنی شرایط ملایم هوا، در این صورت آبپاش های با زاویه 26 تا 28 درجه به کار برده می شود.

حتما بخوانید  گزارش کار آبیاری سطحی

از مزایای این روش آبیاری، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

  1. صرفه اقتصادی
  2. جابجایی آسان
  3. مناسب جهت آبیاری تکمیلی
  4. امکان مدیریت آب و کود با توجه به نیاز گیاه
  5. قابلیت تطبیق با اکثر گیاهان زراعی
  6. قابل استفاده برای آبیاری زمین های خرده مالکی
مهتاب محمودزاده
در هر چیزی تفکری است
نظر خود را بنویسید:
ثبت دیدگاه
دیدگاه های کاربران
مهدی
17:33 - 1400/07/13
پاسخ دهید

با سلام. توضیحات کامل نیست در نتیجه نمیتوان تصمیم گرفت که آیا این روش مناسب هست یا خیر.درضمن در مورد هزینه برای هر هکتار چیزی نگفتید

بهروز
00:07 - 1400/02/08
پاسخ دهید

سلام نمایندگی دستگاه اب پاش راین گان کجا هستش ببخشید و قیمت مینی ان چفدره

    الهه گودرزی
    00:22 - 1400/02/08
    پاسخ دهید

    با سلام واحترام
    اطلاع نداریم.

سیستم های آبیاری قطره ای؛ حذف روش های ستنی آبیاری - انجمن تخصصی مهندسی علوم آب
10:01 - 1397/02/01
پاسخ دهید

[…] سیستم آبیاری طوری باشد که بتوان کود و سم را همراه با آب وارد زمین کرد. […]

لطفا صبر کنید