با عرض سلام خدمت همه مخاطبین سایت مهندسی علوم آب
در نوشت قبلی در خصوص مدیریت یکپارچه منابع آب چیست و چه کاربردی دارد؟ صحبت کردیم و توضیحاتی را در این خصوص دادیم. در این نوشته می خواهیم به بررسی مديريت به هم پيوسته منابع آب و ابعاد آن بپردازیم. پس با ما تا آخر همراه باشید.

نهاد بين الملي مشاركت مدارانه آب GWP، مديريت به هم پيوسته منابع آب را به عنوان فرآيندي كه «هماهنگي بين توسعه و مديريت آب، زمين و ساير منابع را در جهت به حداكثر رساندن نتايج اقتصادي و رفاه اجتماعي، بدون به خطر انداختن پايداري اكوسيستمهاي حياتي، تحقق مي بخشد» تعريف ميكند.

مديريت به هم پيوسته منابع آب در سطح ملي با رهيافت مديريت به هم پيوسته منابع آب در سطح حوضه تناقضي ندارد بلكه در حقيقت مكمل يكديگر ميباشد. يك چارچوب ملي فراگير براي مديريت به هم پيوسته منابع آب، پايه اي است براي مديريت حوضه در سطح ملي و فرامرزي.

در داخل محدوده يك حوضه، يكپارچگي در كاربري اراضي و مديريت آب، برنامه آساني نيست. اين مسأله به خاطر مديريت اراضي ميباشد، چرا كه تحت پوشش برنامه ريزي جنگلداري، صنايع، كشاورزي و محيط زيست با سياست هاي غير مرتبط با آب و در بخش هاي بسيار مختلف و متفاوت يك مجموعه حكمراني برنامه ريزي و مديريت مي شود. با اين حال، ما مي توانيم درس هايي از تجربيات مديران حوضه دنيا كه در حال اجراي مديريت به هم پيوسته متابع آب در زمينه هاي مختلف هستند، اخذ كنيم. حوضه رود ولتا یک مثال خوب از این مورد است.

استقرار مديريت به هم پيوسته منابع آب دولت هاي ساحل رودخانه حوضه ولتا، براي تعريف قلمرو حوضه ولتا يك تيم تخصصي تشكيل دادند. اين تيم متعهد شد تا مسائل مهم و نگراني هاي مديريت اكوسيستم و مديريت به هم پيوسته منابع آب را جهت طراحي قلمرو حوضه تعيين و منعكس كنند. پيمان نامه مشترك به وسيله كشورهاي حوضه ساحل رودخانه ولتا در حال تصويب است.

مديريت به هم پيوسته منابع آب به عنوان يك فرآيند تكرار پذير

سياستگذاري، برنامه ريزي و مديريت ممكن است به عنوان سري گام هاي متوالي در مديريت حوضه مطرح شود (جايي كه مي خواهيم به آن برسيم). گام هاي بعدي عبارتند از تشخيص مشكلات مديريت آب كه بايد حل شود (تشخيص موضوعات)، تهيه نقشه راه راهبردي (چگونه مي خواهيم به آنجا برسيم)، ارزشيابي هر كدام از اينها، انتخاب راهبرد يا تركيبي از راهبردها، اجراي راهبرد، ارزشيابي خروجي ها، يادگيري از اين خروجي ها و تجديد نظر و اصلاح برنامه خودمان جهت كار بهتر در آينده. اين گام ها تشكيل يك چرخه را مي دهند. البته در عمل ممكن است اين چرخه بوسيله فشارهاي بيروني قطع شود. اما چرخه مديريت آموزش در حين عمل به ما كمك ميكند از آنچه كه در فرآيند برنامه ريزي و مديريت آب ياد مي گيريم، استفاده كنيم و اطلاعات جديدي را كه بدست مي آوريم به شمار آوريم. اين بدان معني است كه مي توان مديريت آب را با تغيير شرايطي مانند تغييرات سياسي، بلاياي طبيعي و تغييرات جمعيتي وفق داد.

سطوح ورودي براي مديريت به هم پيوسته منابع آب در حوضه ها

مديران حوضه ممكن است نگران باشند كه مديريت به هم پيوسته را از كجا شروع كنند، چه كسي و يا چه سطحي هدف قرار دهند. راه ساده و مؤثر براي يافتن محل آغاز كار مشخص كردن سطوح ورودي است: 1 -سطح محلي (برنامه زير حوضه، برنامه مديريت سفره آب زيرزميني محل، برنامه اختصاص آب محلي در نواحي مصرف آب، حكمراني محلي). 2 -سطح اجرا (برنامه مديريت در مقياس استان يا حوضه). 3 -سطح سياست (فرآيندهاي ملي يا بين المللي براي توسعه سياستهاي آب، عهدنامه ها و قوانين). تشخيص دادن اين مسأله كه سطوح ورودي به ماهيت خاص حوضه بستگي خواهد داشت مهم است. مثلاً:

آيا حوضه در داخل يك كشور است يا چند كشور؛

ابعاد برنامه ريزي و مديريت (فرامرزي، ملي، محلي)؛

مرحله توسعه اداره مديريت حوضه؛

مرحله توسعه در حوضه مثلاً زيرساخت با رويكرد اقتصادي؛

چالش هاي اصلي مديريت آب، مثلاً فشار رشد جمعيت، بهداشت محيط، توليد غذا، تندرستي و حفاظت از خشكسالي

محيط اجتماعي، اقتصادي سياسي و نهادي.

مثال زیر نشان مي دهد كه چگونه راهبرد اخير حوضه رودخانه مكونگ، سطوح مختلف را براي مديريت به هم پيوسته منابع آب، در سراسر حوضه، هدف قرار داده است.

چارچوب برنامه راهبردي هيئت رودخانه مكونگ در سالهاي 2010 -2006 استقرار مديريت به هم پيوسته منابع آب است. يكي از اصول كليدي مديريت در اين راهبرد، آن است كه بايد همه دست اندركاران محلي، اجرايي و سياستگذاري درگير شوند.

سطح محلي

هيئت رودخانه مكونگ با كميته هاي مكونگ در تايلند، كامبوج و ويتنام جهت رشد و توسعه مشاركت، كار مي كند. هيئت اين كار را با آموزش دادن و بالابردن توانايي دست اندكاران انجام مي دهد. برنامه ارتباطات و مشاركت دست اندكاران هيئت رودخانه مكونگ رهيافت هايي را براي جلب همكاري و مشاركت هرچه بيشتر دست اندكاران در سطوح محلي و ملي فراهم مي كند.

سطح اجرايي

در سطح پروژه، سياست هاي هيئت رودخانه مكونگ اجازه مي دهد تا كساني كه از اجراي پروژه متأثر مي شوند در فرآيند طراحي، اجرا و پايش پروژه دخالت داشته باشند. برنامه ريزي براي توسعه حوضه، مشاركت مدارانه است و براي پايش كل برنامه هيئت مذكور مشاركت كنندگان را به عنوان ناظرين در كميته مشترك و جلسه هاي شورا از طريق صدور تفاهم نامه رسمي دعوت ميكند. مشاركت كنندگان در توسعه هيئت رودخانه مكونگ به طور فعالانه اي در فرآيند تصميم گيري از طريق جلسات اداري وارد مي شوند.

سطح سياست گذاري

اغلب افراد ناحيه مكونگ، آرزو مي كنند كه به اهداف تأسيس هيئت رودخانه مكونگ كمك كنند و در سياست گذاري پيشقدم شوند. در سال 2008 ،اين هيئت يك برنامه مشورتي ناحيه اي را پياده سازي كرد تا اصول كلي براي درگيرشدن دست اندكاران در سطح حوضه رودخانه و درگير شدن دست اندركاران در اجزاي حكمراني را فراهم كند. اين كار فرآيندهاي تصميمگيري سياسي و مالكيت را گسترش خواهد داد و همكاري ناحيه اي بين دست اندركاران و هيئت هماهنگي حوضه رودخانه و پاسخگويي را تقويت مي كند.