انسان در هر تصمیمی در پی آن است که بین نیازها و اهدافش تعادلی برقرار کند و این ضرورت او را به استفاده از روش ­های تصمیم­ گیری به عنوان یک راه ­حل، نیازمند می­ کند. در گذشته مسائل تصمیم ­گیری اغلب با یک هدف آن هم بیشینه کردن سود بوده اما امروزه این معیار نمی­ تواند به تنهایی راه­گشا باشد. هنر تصمیم­ گیرندگان امروزی استفاده از اهداف چندگانه و متضاد مانند کمینه کردن هزینه و بیشینه کردن کیفیت خدمات است. پیچیدگی­ های محیط­ های برنامه­ ریزی و حجم زیاد اطلاعات در جهان کنونی، نگرش یک­ بعدی را نپذیرفته و لزوم جامع­ نگری در تصمیم­ گیری ­ها را ایجاب می­ کند. امروزه لزوم بهره ­گیری از افراد مختلف با مشاغل و تخصص ­ها و تجربیات گوناگون کاملا معمول شده ­است. همه این موارد، ضرورت استفاده از مدل­ های تصمیم ­گیری چندمعیاره گروهی و را بیش از پیش مشخص می کند.

طبقه­ بندی مدل­ های تصمیم ­گیری چندمعیاره

مدل­ های تصمیم ­گیری چندمعیاره بر اساس خصوصیت معیارها به دو دسته چندشاخصه (MADM) و چندهدفه (MODM) تقسیم می­ شوند. رتبه بندی توسط مدل­ های چندهدفه در فضای پیوسته و مدل­ های چندشاخصه در فضای گسسته صورت می­ گیرد.

مدل­ های تصمیم ­گیری چندمعیاره

مسائل چندشاخصه

اگر مجموعه جواب­ های قابل قبول، قابل شمارش باشد، مسئله چندشاخصه نامیده می ­شود. در این مسائل شاخص­ ها بصورت کمی یا کیفی بیان شده و تصمیم­ هایی مانند ارزیابی، اولویت ­گذاری و یا انتخاب از بین گزینه ­های موجود مد نظر هستند.

حتما بخوانید  اهمیت آب در بخش خانگی و کشاورزی

مسائل تصمیم­ گیری چندهدفه

اگر مجموعه جواب­ های قابل قبول، غیرقابل شمارش باشند، در این صورت مسئله چندهدفه نامیده می ­شود. در این مدل ­ها چندین هدف بطور همزمان برای بهینه شدن مورد بررسی قرار می ­گیرند. مقیاس سنجش برای هر هدف مشخص است و ممکن است برای اهداف متفاوت یکسان نباشد. بهترین روش تصمیم­ گیری چندهدفه، برنامه­ ریزی آرمانی است که اولین بار توسط چارنز و کوپر ارائه شده ­است.

دسته ­بندی مدل­ های تصمیم ­گیری چندشاخصه

در مسائل تصمیم گیری چندشاخصه، هر گزینه با چند شاخص (معیار) ارزیابی می­ شود و انتخاب گزینه از طریق تعیین سطح مورد نظر برای معیارها و یا از طریق مقایسه زوجی معیارها و گزینه­ها صورت می­گیرد. مدل­های تصمیم­گیری چندشاخصه به دو دسته جبرانی (تعاملی) و غیرجبرانی (غیرتعاملی) تقسیم می ­شوند. در این مدل ­ها، معیارهای کیفی به کمی تبدیل می ­شوند و با مقایسه معیار­ها با یکدیگر اهمیت و ارجحیت هر یک تعیین و گزینه برتر انتخاب می ­شود.

مدل ­های جبرانی

در مدل ­های جبرانی تعامل بین داده ­ها صورت م ی­گیرد. فرض بر این است که معیارهایی که دارای امتیاز نامناسب هستند توسط معیارهایی با امتیاز مناسب جبران می­شوند. مدل مجموع وزنی و فرایند تحلیل سلسله مراتبی نمونه­ هایی از این مدل­ ها هستند.

حتما بخوانید  مدیریت یکپارچه آب شهری

مدل ­های غیرجبرانی

در مدل­ های غیرجبرانی هر معیار مستقل از دیگری است و هر کدام به تنهایی در انتخاب مهم هستند. به عبارت دیگر هیچ جبرانی برای معیارهای با امتیاز نامناسب وجود ندارد. مدل تسلط، نمونه­ ای از این مدل­ ها است. دسته دیگری از مدل­ های غیرجبرانی هستند که در آن­ها فقط معیارهایی که دارای امتیاز نامناسب کوچکی هستند، توسط معیارهای با امتیاز مناسب جبران می ­شوند، اما امتیازهای نامناسب بزرگ تاثیر نامطلوب خود را روی نتیجه نهایی خواهند داشت. این مدل­ ها، مدل­ های برتری نام دارند. نمونه­ ای از این مدل ­ها، مدل تسلط تقریبی می­ باشد.

الهه گودرزی
نظر خود را بنویسید:
ثبت دیدگاه
دیدگاه های کاربران
اسکندری
21:24 - 1400/01/08
پاسخ دهید

با سپاس از توجه شما
امیدوارم بتوانم برای مشاوره حضوری با توجه به عدم سکونت در تهران برنامه ریزی نمایم.

بهاره اسکندری
13:35 - 1400/01/07
پاسخ دهید

با عرض سلام و تشکر از مقاله خوب شما.
من تاکنون در زمینه تصمیم گیری چند معیاره مطالعه ای نداشته ام. اخیرا در بخشی از یک مقاله تحقیقاتی به دو روش توسعه کم اثر (LID) که برای 7 نقطه از محدوده مطالعاتی مناسب هستند اشاره کرده ام، داور مقاله از اینجانب خواسته است که با در نظر گرفتن معیارهای اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی این سناریوها (استفاده از روش های توسعه کم اثر در این 7نقطه از شهر) را با استفاده از تصمیم گیری چند معیاره اولویت بندی نمایم.
از شما خواهش می کنم مرا در انتخاب روش و نرم افزار مناسب راهنمایی فرمایید.
با تشکر

    محسن محمدرضاپورطبری
    18:42 - 1400/01/07
    پاسخ دهید

    با سلام و ادب خدمت دوست مهربان
    متشکر از نظر شما
    راهنمایی در این خصوص در دیدگاه نمی گنجد و نیازمند به جلسه مشاوره حضوری می باشد

لطفا صبر کنید