یک مهندس آب و محیط زیست با هر دیدگاه و نقطهنظری، بایستی از تکتک فرصتهایی که در محیط پیرامونش بهوجود میآیند بهمنظور حرفهایتر شدن استفاده کند و یکی از این فرصتهای طلایی که کمک شایانی به مهندسین و اساتید در عرصه مهندسی آب و محیط زیست جهت رسیدن به برنامههای مفیدتر و سبک کاری حرفهایتر میکند، درس گرفتن از دعای جوشن کبیر است!
دعای جوشن کبیر
« دعای جوشن کبیر در یکی از غزوات صدر اسلام از جانب جبرئیل بر پیامبر اسلام (ص) نازل شده است که صد بند داشته و هر بند حاوی ده اسم از اسماء خداوند متعال است به جز بند ۵۵ که ۱۱ اسم باریتعالی در آن آمده است؛ بنابراین، دعای جوشن کبیر رویهمرفته حاوی ۱۰۰۱ اسم خدای متعال است.»
آنچه در این مقاله قصد داریم مورد بررسی قرار دهیم، برخی از این ۱۰۰۱ صفت خداوند است که اگر یک مهندس آب و محیط زیست هم از آنها برخوردار گردد، وی خواهد توانست خود را یک سروگردن از سایر مهندسین بالاتر نگاه دارد. آنچه مسلم است این که قطعاً صفات الهی با صفات بندگانش قابلقیاس نبوده و بهقول سعدی «همه هرچه هستند از آن کمترند که با هستیش نام هستی برند» و آنچه در این مقاله ذکر خواهیم کرد فقط درعرض این صفات الهی است و درواقع حتی ذرهای در مقابل اقیانوس صفات کاملهٔ خداوندی نیستند.
یا ذا الحجه و البرهان
یکی از صفات زیبا در دعای جوشن کبیر این است که خداوند هیچ کاری را بدون دلیل نمیکند و بدون شک خداوند مجهز به تفکر الگوریتمیک است و این در حالی است که یک مهندس موفق هم می بایست اینگونه باشد. بهعبارت دیگر، یک مهندس در رشته آب و محیط زیست اصلاً اجازه ندارد کاری که پشت آن دلیل و برهانی منطقی نباشد انجام دهد چراکه ممکن است اثرات سوء بسیاری یا برای کشور، یا برای منطقه مورد مطالعه داشته باشد. به عنوان مثال، مسئله ای که در برخی از جانمایی های احداث سد در کشور رخ داده است (بررسی پروژه های سدسازی مشکل آفرین کشور).
یا من لم یهتک الستر
برخی مواقع آدم با گروهی از مهندسینی مواجه میشود که دائماً سعی در تخریب سایر همکاران خود دارند (بیشتر در برخی از شرکت های مهندس مشاور اتفاق می افتد)؛ مثلاً اگر مهندس ارشدی به مدل خاصی در حوزه مهندسی آب مسلط است، بهخاطر محبوب بودن و قدرتمند بودن این مدل، به سایر کارشناسان و مهندسین به دیدهٔ حقارت مینگرد.
اگر با یکی از این مهندسین که در بالا برخی از خصوصیاتشان را برشمردیم مواجه شده باشید، مسلماً تجربه کردهاید که فقط کافی است که ایشان کمی از شما تجربهٔ بیشتری در مدل یا نرم افزاری داشته باشد که در این صورت اگر کار شما را کمی غیراصولی ببینند، شروع به تخریب شما میکند و در همین جا است که میبایست صفتی همچون یا من لم یهتک الستر بهمعنی «ای که پردهٔ کسی را ندری» را در خود نهادینه کنیم.
خیلی از مسلمانها دست به گناهان کبیرهای میزنند -که البته نگارندهٔ این مقاله هم اصلاً از این قاعده مستثنی نیست!- که اگر کسی متوجه آن شود، آبروی ما حسابی خواهد ریخت اما خداوند دست ما را رو نمیکند؛ سعی کنیم بهجای آنکه اگر باگی در یکی از پروژه های همکلاسی یا همکار خود در شرکت مهندس مشاور دیگر دیدیم شروع به تخریب وی کنیم، وی را از وجود باگ مطلع کرده و پیش از آنکه آبروی وی بریزد، مشکل پروژه اش رفع گردد.
یا جابر
یکی دیگر از صفات ذکر شده در دعای جوشن کبیر ، جابر بودن خداوند متعال است؛ یعنی چیزهای مختلف را بههم پیوند میدهد. یک مهندس موفق در زمینه علوم آب هم کسی است که جابر باشد. به عبارتی، بتواند الگوریتم های مختلف، روش های مختلف دیگر رشته های مهندسی را درجهت خلق یک نرمافزار یا مدل کارآمد به یکدیگر ارتباط دهد. مثلاً از روش های بهینه سازی که در رشته مهندسی صنایع استفاده می شود می تواند در رشته مهندسی آب تلفیق کند و استفاده حداکثری را ببرد.
یا رازق المقلین
بسیاری از مهندسین و اساتید مهندسی آب سراسر دنیا را میبینیم که دانش خود را بهرایگان در اختیار سایرین قرار میدهند؛ شاید یکی از دلایل این کار ایشان، حس نوعدوستیشان باشد که ممکن است فکر کنند شاید فرد بااستعدادی باشد که بهخاطر عدم برخورداری از شرایط مالی خوب، نتواند بهدنبال علاقهاش برود لذا بستری را فراهم میکنند که این گروه از افراد صرفاً با دسترسی به یک اتصال اینترنت و یک لپتاپ، بتوانند در حوزهٔ مدل ها و نرم افزارهای مهندسی آب فعالیت کنند.
خداوند هم این چنین است و صفتی همچون یا رازق المقلین بهمعنی «ای روزی ده ناداران» بهخوبی برازنده ذات احدیت است؛ اگر ما مهندسین هم بتوانیم از چنین صفتی برخوردار گردیم و بدون چشمداشت مالی، دانش خود را در اختیار سایر همنوعان خود قرار دهیم (پروژه ای که در سایت مهندسی علوم آب در حال انجام دادن آن هستیم)، خواهیم توانست تازه همچون کشورهای -بهقول برخی آقایان بلاد کفر- مثلاً آمریکا شده و حس نوعدوستی را در جامعه ترویج دهیم.
یا من اله المثل الاعلی
اگر ترجمهٔ فارسی قرآن را خوانده باشید، خواهید یافت که در آیات مختلف قرآن مثالها و داستانهای فراوانی آورده شده و این هم بهخاطر متصف بودن خداوند متعال به صفت یا من اله المثل الاعلی بهمعنی «ای که از آن اوست عالیترین مثالها» است؛ اگر شما استاد یا مهندسی هستید که قصد آموزش مدل ها و نرم افزارهای مهندسی آب را به یک فرد مبتدی دارید، بهجای استفاده از Jargon یا بهتر بگوییم «اصطلاحات فنی» حوزهٔ مهندسی آب، بهتر آن است که از مثالهای روزمرهای که افراد با آنها درگیر هستند استفاده کنید که بدون شک افراد مبتدی با این سبک آموزش، بهتر متوجه اسلوب مدلها و نرم افزارها میشوند (در دوره های آموزشی مدل ها و نرم افزارهای مهندسی آب در انجمن تخصصی مهندسی علوم آب، سعی کردهایم چنین ادعایی را پیادهسازی کنیم).
یا صبور / یا شدید
در فرازهایی از دعای جوشن کبیر ، از خداوند متعال به عنوان یا صبور و یا شدید به معنی «ای شکیبا» و «ای سخت نیرو» یاد میشود؛ بدون تعارف بایستی بگوییم که کالیبره کردن برخی از مدل ها و نرم افزارهای مهندسی آب مانند مدل مادفلو (جهت مدلسازی آب زیرزمینی) کار دشواری است و اگر زمانی که چنین پروژه هایی را قبول میکنیم، صبر و پشت کار نداشته باشیم، بعید بهنظر میرسد که بتوانیم به خوبی مدل خود را کالیبره کنیم.
یا ملهم العرب و العجم
زمانی که دوره های آموزشی مدل ها و نرم افزارهای مهندسی آب را در سایت تألیف میکردم، کتاب لاتینی را بهعنوان رفرنس استفاده میکردم که مولف آن استاد دانشگاه واترلو کانادا بود. پس از آنکه در جایی از درک کتاب به مشکل برخوردم، یک ایمیل برای ایشان ارسال کردیم و جالب است بدانید که ظرف مدت چند ساعت کاری، ایشان ایمیل را به بهترین شکل ممکن پاسخ داد و این در حالی بود که ایشان بهطور حتم میدانست کسی که برایش این ایمیل را ارسال کرده از کشور تحریم شدهٔ ایران است!
یکی از صفات خداوند متعال که در دعای جوشن کبیر ذکر شده است صفت یا ملهم العرب و العجم بهمعنی «ای الهام بخش عرب و عجم» است؛ یعنی خداوند فارغ از این که عرب باشیم یا نباشیم، لطف خود را به سوی ما سرازیر میکند و این در حالی است که مولف آن کتاب، بهخوبی این صفت بارز خداوند را درک کرده و در راه تولید علم اصلاً برایش فرقی نمیکند که یک ایرانی به کمک وی نیاز دارد یا یک هموطن آمریکاییاش!
سؤالی که در اینجا به ذهن میرسد اینکه تا بهحال چند بار برای برخی از اساتید ایرانی ایمیل ارسال کردهاید و پس از گذشت چند ماه -اگر نگوییم چند سال- کماکان منتظر پاسخ ایمیل خود هستید و این در حالی هست که هم ما و هم استاد آن داشنگاه هر دو هموطن هستیم؟
یا من جعل لکل شیئ امدا
وقتی میگوییم که خداوند از صفت یا من جعل لکل شیئ امدا برخوردار است، این بدان معنا است که «ذات احدیت برای هرکاری و هرچیزی مدت و دورانی یا به عبارتی یک Deadline قرار داده است». در دنیای مهندسی هم قضیه کاملاً بههمین صورت است. درواقع، هر پروژه آبی و محیط زیستی میبایست دارای یک تاریخ شروع و پایان باشد و درصورتی که ما Deadline یا ضربالعجل پروژه را رعایت نکنیم، سبب مشکلاتی در ناحیه مورد مطالعه خواهد شد. فرض کنید پروژه ما یک پروژه ابرسانی و انتقال آب است و شهر و منطقه مقصد به شدت نیازمند تامین آب است، اگر در تاریخ مقرر این پروژه آبرسانی انجام نشود به یقین منطقه مورد مطالعه دچار مشکلات عدیده ای خواهد شد.
بهنظر میرسد مهندسی را میتوان بهعنوان یک مهندس موفق در زمینه آب و محیط زیست قلمداد کرد که کارش دارای برنامه باشد، برای انجام بخشهای مختلف پروژهٔ خود زمان تعیین کرده و تمام تلاش خود را به کار میبندد تا پروژهٔ خود را بهموقع تحویل دهد.
یا ینقص من خزائنه شیئ
یکی از صفات خداوند متعال صفت یا ینقص من خزائنه شیئ بهمعنی «ای که کم نشود از گنجینههایش چیزی» است؛ مهندسین آب و محیط زیست و خصوصاً اساتیدی که در این زمینه تدریس می کنند، اصلاً نمیبایست از این بابت واهمه داشته باشند که اگر دانش خود را با دیگران بهاشتراک بگذارند، چیزی را از دست خواهند داد بلکه برعکس، با اشتراکگذاری دانش و تواناییهای خود، بستری برای رشد بیشتر خود ما فراهم خواهد شد.
راحت ترین کار برای اشتراک مطالب خود ایجاد یک بلاگ ساده است. اگر هر استاد و یا دانشجویی و البته مهندس با تجربه، بخشی از تجربیات و دانش خود در پروژه های مهندسی آب از سدسازی تا پروژه های زیست محیط گرفته تا مفهوم یک مسئله ساده را به اشتراک بگذارند واقعا کشور گلستان خواهد شد.
یا من کتابه محکم
اگر واژهٔ کتاب را در این اسم خداوند به همان کتاب قرآن کریم تفسیر کنیم، نیاز به توضیح ندارد که پایه و اساس کتاب قرآن محکم است؛ یک مهندس موفق، کسی است که Documentation یا اسناد مرتبط با پروژهای خللناپذیر و قابلاستناد ایجاد کند. بهعبارت دیگر، همواره اینگونه فرض کنید که ممکن است شما به دلایل مختلفی (همچون قطع همکاری، مشکلات شخصی، مرگ و …) دیگر نمیتوانید روی پروژهای کار کنید. حال اگر پروژهٔ شما بهخوبی مستند شده باشد و کلیهٔ خروجی نرم افزارهای شما کامنتگذاری شده باشند، مهندس دیگری که شروع به کار در ادامه پروژهٔ شما میکند، بدون هیچگونه سردرگمی خواهد توانست کار خود را بهپیش برد و در غیر اینصورت، حتی ممکن است مجبور شود که پروژه را از ابتدا بازنویسی کند!
یا من لا یبرمه الحاح الملحین
سروکله زدن با کارفرمایان کار بسیار دشواری است و این دشواری زمانی دوچندان میشود که کارفرما شما چیزی از مهندسی آب و مدل های آن و دیگر حوزههای مربوطه نداند. در اینجا است که نیاز داریم به صفتی از خداوند چنگ زنیم تحتعنوان یا من لا یبرمه الحاح الملحین بهمعنی «ای که به ستوهش نیاورد پافشاری اصرار ورزان».
درست است که این مقاله کمی طولانی شد، اما هدف بیشتر این بود که اصطلاح Out of The Box فکر کردن را بیاموزیم که حتی به ادعیه و مناجات هم میتوان به شکل دیگری نگریست؛ درصورتیکه دیدگاههای مشابهی با موارد مطروحه در این مقاله دارید، در بخش نظرات میتوانید نقطهنظرات خود را با ما و سایر کاربران سکان آکادمی بهاشتراک بگذارید.