چارچوب مدل DPSIR تحلیل عمیقی از شرایط تالاب و ویژگی‌های اجتماعی محلی را حاصل می‌کند. بنابراین، نیرومحرکه‌ها مي‌توانند به‌عنوان عامل‌های فشار در مناطق وسیعی از تالاب‌ها شناسایی شوند در حالی‌که، فشارها سبب تغییر وضعیت زیستگاه‌ها می‌شود. این تغییر وضعیت منجر به ایجاد آثاری در زیستگاه‌های تالابی می‌شوند که در نهایت پاسخ‌ها در قالب راهبردهای مدیریتی هستند که از طرف سیاست‌گذاران برای بازسازی این زیستگاه‌ها اتخاذ می‌شود. با این که در حال حاضر، استفاده از مدل DPSIR برای سیاست‌گذاری و مدیریت پایدار تالاب به‌خوبی تثبیت شده است، ولی ابهامات بسیار مهمی در مورد استفاده از مدل DPSIR باقی‌مانده که به اندازه کافی در مطالعات قبلی مورد توجه قرار نگرفته است. برای مثال: چندین مطالعه به این موارد جزیی پرداخته است که چطور مي‌توان نتایج مدل DPSIR را برای سیاست‌گذاران و مدیران طوری ارایه داد که پیشرفت پایش منظم را به سمت مدیریت پایدار اکوسیستم‌های تالابی تسهیل نمود. رویکرد مقابله با این محدودیت‌های مدل DPSIR، توسعه شاخص‌هایی برای هر یک از طبقات مدل DPSIR است. شاخص را مي‌توان به‌عنوان قسمتی از اطلاعات درباره یک سیستم دانست که اهمیت بیشتری از ارزش‌های آنی دارد. گام‌هایی که برای ایجاد شاخص‌های مدیریت پایدار اکوسیستم‌های تالابی با استفاده از مدل DPSIR باید انجام شوند، عبارتند از:
– شناسایی نمایه‌های مربوط به چالش‌های خاص مدیریتی و مسایل محیط‌زیستی تالاب‌ها،
– دسته‌بندی نمایه‌های شناسایی شده به دسته‌های مدل DPSIR (مانند: نیرومحرکه، فشار و غیره)
– ایجاد ارتباط بین مؤلفه‌های مختلف مدل DPSIR برحسب مدل مفهومی
– تخصیص شاخص به هر یک از مؤلفه‌های مدل مفهومی توسعه یافته
کارکرد شاخص‌ها در صورتی مفید است که منافع اساسی در خصوص تصمیم‌گیری را با ویژگی‌های مهمی چون ساده و خلاصه بودن، تجسم پدیده‌های دلخواه را با کمی‌سازی و اندازه‌گیری اطلاعات مربوطه مرتبط کند. عملکردهای مهم شاخص‌ها عبارتند از:
· شناسایی شرایط و روندها
· فراهم کردن اطلاعات برای مقایسه‌های مکانی
· فراهم کردن اطلاعات هشداردهنده زود هنگام
· پیش‌بینی شرایط و روندهای آینده
در واقع، شاخص‌های اکولوژیکی، ابزارهای ارتباطی هستند که پیچیدگی بالای سیستم‌های انسانی- محیط‌زیستی را ساده‌سازی می‌کنند و اطلاعاتی در مورد پدیده‌های خاص فراهم می‌نمایند. این شاخص‌ها، جهت پشتیبانی از اهداف خاص مدیریتی، با ادغام ارزش‌های هم نظیر و عملکردی به‌عنوان تعریف کمی و کیفی وضعیت یا تعاملاتی که به‌طور مستقیم در دسترس نیستند، انتخاب می‌شوند. از نقطه نظرات ارزیابان، در ارزیابی وضعیت و روند سیستم‌ها، اهداف انسان و محیط‌زیست شاخص برنامه‌های محیط‌زیستی و اکولوژیکی هستند که عوامل یا اندازه‌هایی از پدیده‌های مربوط به محیط‌زیست را برای به تصویر کشیدن و ارزیابی شرایط محیط‌زیستی یا برای هدف‌گذاری در محیط‌زیست به کار می‌برد. خدمات اکوسیستمی نیز به‌عنوان بخش‌های مستقیم و غیرمستقیم ساختارهای اکوسیستمی و عملکردی به همراه دیگر عوامل در رفاه انسان (هدف) مي‌تواند درک شود. این خدمات معیارهای اشاره شده را دنبال می‌کنند و بنابراین، اگر هدف مدیریت برقراری ارتباط شرایط اخیر، گذشته و بالقوه سیستم‌های انسان و محیط‌زیست باشد، مي‌توان خدمات اکوسیستمی را شاخص نامید. علاوه بر این، تعریف خدمات اکوسیستمی به‌عنوان پدیده‌های اکولوژیکی، از نام‌گذاری آن‌ها به‌عنوان شاخص‌های اکولوژیکی حمایت می‌کند. البته، تمامی شاخص‌ها همانند تعاریف و طبقات خدمات اکوسیستمی، به‌شدت به اکوسیستم‌های مورد بررسی و محتوای تصمیم‌گیری بستگی دارد.
در نهایت، شاخص‌های خدمات اکوسیستمی به‌عنوان نماینده‌ی سیاست‌های مربوطه برای شناسایی شکاف‌ها و روندهای ارتباطی جهت آگاهی از استفاده پایدار این خدمات و فواید مشخص می‌شود تا آن‌ها را برای نسل‌های آینده حفظ کند. خدمات اکوسیستمی مجموعه‌های جالب توجهی فراهم می‌کند که به‌خوبی شامل ابعاد توصیفی موارد ارزیابی هستند. بنابراین، راهبردهای شاخص، به‌گونه‌ای انتخاب می‌شوند که قادر به ادغام شاخص‌ها با طیف وسیعی از واکنش‌های اصولی باشد.
بنابراین، با توجه به مفهوم خدمات اکوسیستمی، آن‌ها مي‌توانند به‌عنوان شاخص‌های اکولوژیکی به کار روند. موقعیت خدمات اکوسیستمی‌در چارچوب شاخص‌های اکولوژی مدل DPSIR، به‌عنوان مؤلفه اثر مرکزی تعیین می‌شود. گفته می‌شود که دیدگاه‌های مختلف برای تعامل خدمات امکان‌پذیر است؛ که نقطه شروع محیط‌زیستی، متمرکز بر ارتباط فرایندهای محیط‌زیستی و کارکردها از یک‌طرف با معیارهای رفاه انسانی و الزامات مدیریت از طرف دیگر است.
در سیستم‌های انسان و محیط‌زیست پیچیدگی بالایی از اجزا، روابط و ارتباطات علت و اثر یافت می‌شود. اقدام‌های زیادی برای آوردن ساختارهای نشان‌دهنده‌ی نظم این سیستم‌های پیچیده انسان و محیط‌زیست انجام شده که به نظر می‌رسد رایج‌ترین رویکرد در چارچوب مدل DPSIR باشد. این شکل نشان‌دهنده‌ی چگونگی رابطه بین عملکردهای اکوسیستمی و ارزش‌های تولید شده توسط آن‌هاست. توجه به اثرات توسعه یا نیرومحرکه‌های مختلف بر عملکردهای اکوسیستمی در مطالعات ارزیابی مي‌تواند به‌طور ضمنی اشاره بر ارزش‌های اکوسیستمی داشته باشد.
(برگرفته از جهانی شکیب و همکاران 1393)
