يكي از فعاليت هاي مهم و اساسي مطالعات پايه منابع آب، تهيه اطلس های منابع آب مي باشد كه بصورت ادواري تهيه و منتشر مي گردد. اطلس های منابع آب یا بیلان منابع آب، در واقع يكي از شاخص ترين پروژه هاي مطالعاتي و اسناد بالادستي مديريت منابع آب كشور است و هدف از اجراي آن فراهم آوردن تسهيلات لازم در جهت دستيابي مديران ، تصميم گيران و تصميم سازان ، طراحان و مجريان پروژه هاي صنعت آب كشور به آمار و اطلاعات مورد نياز منابع آب مي باشد. اين اسناد ملي در قالب 26 جلد دستورالعمل در زمينه هاي مختلف تهيه و منتشر مي گردد.

انواع اطلس های منابع آب

اطلس هاي منابع آب با مقياس هاي مختلف از هم تفكيك شده و تهيه آنها  از اوائل دهه 60  در دستور كار مطالعات پايه منابع آب كشور قرار گرفته است وشامل:

1- اطلس منابع آب با مقياس يك ميليونيوم  ( 1:1000000)

2- اطلس منابع آب با مقياس يك پانصد هزارم  (‌1:500000)

3- اطلس منابع آب با مقياس يك دويست و پنجاه هزارم (1:250000)

اطلس منابع آب با مقياس1:1000000

اطلس منابع آب ايران با مقياس يك ميليونيوم در زمينه هاي كلي نزولات جوي ، آبهاي سطحي ، آبهاي زير زميني ،‌كيفيت و… بصورت 5 سري نقشه و 2 جلد گزارش منتشر می گردد. اين اطلس حاوي اطلاعات فشرده و خلاصه در زمينه هاي مختلف منابع آب بوده ليكن بدليل كوچكي مقياس قادر به رفع نياز بسياري از اطلاعات و تغييرات كمي ،كيفي و مكاني مورد نياز متخصصان امر در سطح حوزه هاي آبريز كشور نمي باشد.

اطلس منابع آب با مقياس1:500000

بمنظور شناخت و آگاهي از وضعيت منابع و مصارف آب در شرايط فعلي در سطح حوزه هاي آبريز اصلي (ششگانه) كشور و تعيين معضلات و محدوديتهاي منابع آبي با گزارشات مختلف حاوي موارد زير تهيه می شود:
1-گزارش هواشناسي :

اين گزارش حاوي بررسي و تجزيه و تحليل آمار و اطلاعات مربوط به پارامترهاي هواشناسي حوز ه ها از قبيل دما، رطوبت ، باران ، برف ، تبخير و باد مي باشد. در اين بخش از گزارش ضمن تهيه نقشه پايه هواشناسي، نقشه هاي مربوط به پارامترهاي هواشناسي شامل نقشه پهنه بندي اقليمي حوزه ها ، نقشه همدما (متوسط دما ، متوسط حداكثرها ، متوسط حداقلها) ، نقشه همباران (متوسط سالانه) ، نقشه هم باران حداكثر 24 ساعته با دوره برگشت هاي 2، 10 و 100 ساله ،‌نقشه PMP در محل ايستگاهها ، نقشه هم تبخيرمتوسط سالانه (‌از طشت) و باد و رطوبت نسبي در محل ايستگا هها و همچنين نقشه متوسط پوشش برفي كشور در قالب حوزه هاي آبريز اصلي ششگانه كشور تهيه و ارائه می گردد.
2- گزارش آبهاي سطحي :

اين گزارش حاوي بررسي و تجزيه و تحليل آمار و اطلاعات مربوط به پارامترهاي آبدهي، رسوب، فرسايش و خصوصيات فيزيكي حوزه هاي آبريز مي باشد. در اين بخش از گزارش ضمن تهيه نقشه پايه آبهاي سطحي، نقشه هاي آبدهي رودخانه ها و موقعيت ايستگاهها و پارامترهاي مربوط به دبي رودخانه ها به همراه موقعيت سدها، حجم مفيد و قابل تنظيم آنها، نقشه رسوب (متوسط رسوب و رسوب ويژه) و نقشه پهنه بندي فرسايش رودخانه ها در قالب حوزه هاي آبريز اصلي ششگانه كشور تهيه و ارائه می گردد.
3- گزارش آبهاي زيرزميني :

اين بخش از گزارش حاوي بررسي و تجزيه و تحليل وضعيت زمين شناسي و تكتونيكي در سطح كشور و بررسي اثرات سازندهاي زمين شناسي و نهشته هاي ناپيوسته بر منابع آب براساس مجموعه اطلاعات  اكتشافي و آماري موجود ، بررسي و تجزيه و تحليل آمار و اطلاعات آبهاي زيرزميني، بررسي و تجزيه و تحليل آمار مصارف به تفكيك نوع منبع و مصرف مي باشد.

در اين بخش از گزارش ضمن تهيه نقشه پايه آبهاي زيرزميني، نقشه هيدروژئولوژي (نفوذپذيري)، نقشه هاي ايزوپيز، هم عمق و تغييرات سطح آب  زيرزميني ، نقشه هم ضخامت آبرفت و نقشه اي حاوي نوع مطالعات انجام يافته در سطح محدوده هاي مطالعاتي در قالب حوزه هاي آبريز اصلي ششگانه كشور تهيه و ارائه می گردد.
4- گزارش كيفيت منابع آب :

گزارش كيفيت منابع آب شامل دو بخش زير مي باشد:

بخش 4-1– مربوط به بررسي كيفيت شيميايي منابع آب اعم از سطحي و زيرزميني است. در اين بخش ضمن بررسي كيفيت شيميايي منابع آب سطحي، نقشه كيفيت شيميايي آب رودخانه ها نيز ارائه می گردد. ادامه اين بخش به بررسي و تجزيه و تحليل آمار و اطلاعات كيفيت شيميايي منابع آب زيرزميني اختصاص يافته كه در خاتمه آن نقشه تيپ آب زيرزميني، نقشه هدايت الكتريكي آبخوانهاي آبرفتي و مخازن سازند سخت ارائه می گردد.

بخش 4-2- حاوي بررسي و تجزيه و تحليل آلاينده هاي مهم منابع آب شامل پساب خانگي – (شرب)، فاضلاب صنعتي و آب برگشتي كشاورزي و زباله توليد شده در نواحي شهري و… و تعيين نوع و ميزان آلودگي در پيكره آبي (سطحي و زيرزميني) و بررسي روند مصارف و توليد آلاينده ها در افق هاي زماني پنج ساله تا سال هدف 1400 مي باشد. در اين بخش نقشه موقعيت منابع آلاينده هاي منابع آب، نوع وميزان آلودگي در پيكره آبي در سطح حوزه هاي آبريز اصلي ششگانه كشور تهيه و ارائه شده است.
5- گزارش ارزيابي منابع آب، امكانات و محدوديت ها :

اين بخش از گزارش حاوي بررسي و تجزيه و تحليل آمار منابع و مصارف به تفكيك نوع منبع (منابع سطحي و زيرزميني) و نوع مصرف (شرب، صنعت و كشاورزي) در قالب محدوده هاي مطالعاتي و حوزه هاي آبريز اصلي، بيلان آب، امكانات و محدوديت هاي توسعه بهره برداري از منابع آب، تعيين سرانه آب تجديد شونده و مقايسه آن با استانداردها، تعيين سرانه آب با توجه به آب تجديد شونده قابل دسترس در افق هاي زماني پنج ساله تا سال هدف 1400 و مسائل و معضلات منابع آب مي باشد.

اطلس منابع آب با مقياس 1:250000 :

با توجه به گستردگي و تنوع اطلاعات و با هدف ارائه نتايج كمي و كيفي با جزئيات بيشتر در سطح 30 حوزه آبريز درجه 2 كشور تهيه اطلس منابع آب با مقياس 1:250000  و بهنگام سازي بيلان  609 محدوده مطالعاتي انجام می گیرد. در فرآیند  تهیه اطلس های منابع آب گزارش هایی تحت عناوین زیر تهیه می گردد:

در گزارش جلد اول با عنوان آمار و اطلاعات ، کل آمار و اطلاعات پایه منابع آب جمع آوری شده و پس از انجام پردازش های لازم ، در قالب یک جلد گزارش و 5 جلد ضمیمه آماری منتشر می شود.

در گزارش جلد دوم ویژگیهای طبیعی و زمین شناسی حوزه های آبریز  و نیز بررسیهای اکتشافی ( ژئوفیزیک ، حفاری و پمپاژ ) با ارائه 9 عنوان نقشه تخصصی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته و نتایج در قالب یک جلد گزارش و یک جلد آلبوم نقشه ارائه می شود.

در گزارش جلد سوم، آمار و اطلاعات هواشناسی ، آب سطحی ، آب زیرزمینی و کیفیت منابع آب با ارائه نقشه ها (16 عنوان نقشه تخصصی ) و نمودارها و جداول مناسب مورد تجزیه و تحلیل و بررسی قرار گرفته و نتایج این بررسیها در 5 مجلد جداگانه بهمراه یک جلد آلبوم نقشه ها ارائه می گردد. در مرحله آخر این بررسی ها بیلان منابع آب ( بیلان هیدروکلیماتولوژی ، بیلان آب زیرزمینی و بیلان عمومی) به تفکیک محدوده های مطالعاتی هر حوزه آبریز درجه 2 تهیه شده و بر اساس نتایج آن، امکانات و محدودیت های بهره برداری از منابع آبهای سطحی و زیرزمینی برآورد می شود.

چکیده و جمع بندی نتایج گزارش های فوق در قالب گزارش اطلس منابع آب حوزه آبریز ارائه می شود.

ویژگیهای اطلس منابع آب 1:250000

• بطور کلی همزمان در 30 حوزه آبریز درجه 2 کشور به مرحله اجرا گذارده می شود.
• آمار و اطلاعات آن دوره 40 ساله را در بر می گیرد.
• تحلیل ها و نتایج در قالب محدوده های مطالعاتی ارائه می شود.
• در محیط GIS تهیه شده و خروجی ها عمدتا در محیط اتوکد قابل دسترسی می باشند.
• بانک اطلاعات کلیه پارامترهای آماری پایه منابع آب ایجاد شمی شود.
• در دوره های 10 ساله بهنگام سازی انجام می شود.
• به تفكيك 609 محدوده مطالعاتی كشورگزارش کامل و مجزاری بیلان منابع آب تهیه می شود.
• نتایج این مطالعات در سطح کشور شامل 364 جلد گزارش مطالعات پایه ، 84 جلد آلبوم نقشه و 609 جلد گزارش بیلان منابع آب محدوده های مطالعاتی می باشد ( مجموعا 1057 جلد) .
• کلیه گزارش ها و نقشه ها علاوه بر چاپ و نشر، در محیط دیجیتال ( word، excell، Pdf، GIS، DWG و دیتاایز ) نیز سازماندهی شده و قابل ارائه به متقاضيان مي باشد.