با عرض سلام و روز خوش خدمت دوستان عزیز؛
امروز در این مقاله به زبان ساده توضیحاتی درباره مفهوم پدیده دور پیوند انسو (ENSO) برای شما می دهیم. همچنین در ادامه به معرفی کامل فازهای النینو (El nino) و لانینا (La Nina) که زیرمجموعه پدیده دور پیوند انسو می باشند، می پردازیم و به ویژگی های کلیدی آن اشاره خواهیم کرد. پس با آشنا شدن با این مفهوم، می توانید دانش خود را در حوزه تغییر اقلیم افزایش دهید!

مقدمه: حافظه اقلیمی جهان

در گذشته برای تغییرات سال به سال اقلیم، ماهیتی کاملاً تصادفی فرض می شد و در نتیجه، پیش بینی های بلندمدت هواشناسی و هیدرولوژیکی فاقد دقت لازم بود. اما پس از سالها تحقیق، دانشمندان متوجه شدند که در رابطه با اقلیم، اقیانوسها، حافظه بهتر و قابلیت اتکای بیشتری نسبت به جو زمین دارند؛ زیرا اطلاعات موجود در جو، به سرعت و پس از وقوع یک طوفان محو می شوند؛ ولی شرایط حاضر اقیانوسها، آثار مهمی بر اقلیم جهان در ماه های آینده خواهند داشت. تحقیقات و مطالعات دهه های 1980 و 1990 میلادی توسط دانشمندان کشورهای مختلف در مورد تعامل جو و اقیانوس آرام گویای این مطلب است که اقلیم جهان کاملاً تصادفی و غیرقابل پیش بینی نبوده، بلکه تنها درصدی از فرآیندهای اقلیمی به عوامل تصادفی وابسته است.

نظم خاصی بر سیستم های آب و هوایی حاکم می باشد که بایستی مورد شناسایی قرار گیرد. میتوان با استفاده از ارتباط بین بارش و شاخص های اقلیمی، بارندگی در نقاط مختلف جهان را پیش بینی کرد. یکی از مهمترین عوامل نظم دهنده به اقلیم که تاکنون شناخته شده است می توان به پدیده دور پیوند انسو اشاره کرد که شامل فازهای النینو (El nino) و لانینا (La Nina) می باشد. در بسیاری از مناطق جهان انسو، مهمترین عامل تغییرات اقلیمی در مقیاس زمانی یک تا ده سال شناخته شده است و این عامل، اقلیم مناطقی از جهان را به شدت تحت الشعاع قرار می دهد. این نوشته به معرفی پدیده دور پیوند انسو و ویژگی های آن می پردازد.

پدیده های دور پیوند

پدیده های دورپیوند جوی با فرآیندهای جوی – اقیانوسی با عمر طولانی شکل می گیرند. این پدیده ها از ذخیره عظیم و پایدار انرژی بهره مند هستند. پایدارترین منابع انرژی در دسترس زمین، اقیانوسها هستند و دیده می شود که مهمترین این پدیده ها بر روی اقیانوسها توسعه می یابند مانند: نوسانات اطلس شمالی (North Atlantic Oscillation)، نوسان مادن – جولین (Madden-Julian Oscillation)، دوقطبی اقیانوس هند (Indian Ocean Dipole) و انسو در اقیانوس آرام.
پدیده های دورپیوند دارای مشخصات و ویژگی هایی هستند؛ ازجمله:

دوره تناوب آنها ثابت نیست؛
شدت در هر دوره متغیر است؛
پهنه اثرگذاری به سرچشمه محدود نمیشود و سایر اقیانوسها و قارهها را متأثر میسازد؛
گسترش دامنه اثر هر یک از این پدیده ها به پهنه دیگر، سبب تأثیر متقابل و تقویت یا تضعیف آنها میشود؛
آبها و خشکیهای نزدیک به پهنه اصلی هر یک از این پدیده ها بیشترین تغییرات جوی ناشی از آنها را تجربه می کنند و با افزایش فاصله، تأثیرپذیری کاهش می یابد.

در ادامه به شرح یکی از مهمترین عامل تغییرات اقلیمی یعنی پدیده دور پیوند انسو می پردازیم.

پدیده دور پیوند انسو و معرفی النینو و لانینا

پدیده دور پیوند انسو یک پدیده مستمر و دینامیک است که در هر فاز آن تمایل به تغییر وضعیت و رسیدن به فاز مخالف مشاهده می گردد. انسو دارای سه فاز است؛ فاز گرم (النینو)، فاز سرد (لانینا) و شرایط خنثی. پدیده دور پیوند انسو حاصل اندرکنش اتمسفر و اقیانوس است که باعث سرد و گرم شدن آب سطح دریاها در اقیانوس آرام حارهای به صورت دور ای می شود و آثار اقلیمی جهانی دارد. در واقع منشأ پدیده اقلیمی انسو، در اقیانوس آرام است، اما با یک مقیاس زمانی 2 تا 7 ساله بر اقلیم جهان اثر می گذارد.

پدیده النینو و لانینا زمانی اتفاق می‌افتد که درجه حرارت گرم‌تر از حد معمول و سردتر از حد معمول می‌شود. فاز خنثی، آرامش بین هوای گرم و سرد است. النینو واژه ای است که برای یک پدیده اقیانوسی استفاده می شود و عبارت از گرم شدن وسیع سطح بالای آب در اقیانوس آرام حارهای شرقی است که سه فصل یا بیشتر طول میکشد. پدیده النینو با تغییر در فشار اتمسفری که به نام نوسان جنوبی شناخته میشود ارتباط دارد، محققان نشان داده اند که وقوع پدیده النینو با گرم شدن و افت فشار هوا در ناحیه شرقی اقیانوس آرام همراه است. در این شرایط، فشار هوا در سواحل شرقی استرالیا افزایش یافته و دمای سطح آب این سواحل نسبت به میانگین بلندمدت کاهش می یابد. آشکارترین نشانه نوسان جنوبی، رابطه معکوس بین فشار هوای سطحی در دو مکان یعنی داروین در استرالیا و جزیره تاهیتی در جنوب اقیانوس آرام است. در این حالت، فشار زیاد در یک مکان تقریباً همیشه همزمان با فشار کم در مکان دیگر است و برعکس. به دلیل ارتباط بسیار نزدیک بین نوسان جنوبی و النینو، آنها را مجموعاً به عنوان النینو – نوسانات جنوبی یا انسو می خوانند.

حاکم شدن شرایط النینو به معنای استقرار یک وضعیت خاص و پایدار آب و هوایی در مدت زمان طولانی نیست؛ زیرا در همین شرایط، تغییرات دمای سطح آب و فشار هوا
به گونه ای است که آب و هوا را به سوی شرایط لانینا سوق می دهد. البته دوره لانینا هم برای همیشه دوام ندارد و با تضعیف لانینا، النینو شروع می شود. به دلیل اینکه فاز سرد کمتر مشخص بوده و نسبت به فاز گرم یا النینو، کمتر موجب بروز فاجعه می گردد، لذا توجه کمتری به آن شده است. به عبارت ساده، النینو موجب تضعیف بادهای شرقی – غربی در اقیانوس آرام شده و تضعیف این بادها خود موجب تشدید النینو می شود. این جفت شدگی و اندرکنش بسیار پیچیده بر اقلیم بسیاری از مناطق جهان تأثیرات زیادی اعمال می نماید.

در سال های وقوع النینو، پتانسیل بارش و سیلاب در پرو، السالوادر و جنوب غرب آمریکا افزایش می یابد، ولی کشورهای واقع در آسیای شرقی، کوبا، هند و آفریقای جنوبی با سال های خشک مواجه می شوند. از سال 1877 میلادی تاکنون تعداد 31 النینو در اقیانوس آرام به وقوع پیوسته است. در این سالها، طوفان های دریایی در اقیانوس اطلس کاهش یافته است. آثار پدیده لانینا تقریباً عکس النینو است. از سال 1877 میلادی تا پایان قرن بیستم، تعداد 24 لانینا مشاهده شده است. پدیده النینو از سال 1726 میلادی ثبت شده است و معمولاً دوره آن یک سال طول می کشد، هیچیک از دو دوره ای که این پدیده بروز می کند، کاملاً مشابه هم نبوده است. البته تشکیل آنها براساس الگوی ثابتی استوار است، لکن از نظر زمان شدت، گسترش و مدت تشکیل و ثبات متغیرند.

در قسمت بعدی، به شاخص های پدیده دور پیوند انسو می پردازیم و اثرات جهانی پدیده انسو و سال های وقوع النینو و لانینا را با ذکر مثال های متنوع بررسی خواهیم کرد. پس با ما همراه باشید. ضمناً منتظر نظرات مشفقانه شما هستیم.