در کشورهای در حال توسعه، آب همواره اهمیت زیادی داشته است، اما در کشورهای توسعه یافته، نگرانی چندانی در مورد آب وجود نداشت. در کشورهای ثروتمند، آب به وفور در دسترس بوده است. اما حالا به نظر می رسد کمبود و بهداشت آب به مشکلاتی برای همه بدل شده است، چه آنان که در کشورهای توسعه یافته اند، چه آنان که در کشورهای در حال توسعه اند.دکتر اندرو هی وارد استاد دانشگاه ناتینگهام درس خود را برای دانشجویان پزشکی این گونه آغاز می کند: آیا به این علت به رشته پزشکی آمدید که جان افراد را نجات دهید؟ اگر جواب مثبت است، شاید بهتر باشد دانشکده پزشکی را رها کنید و به رشته مهندسی آب بروید.
برای آگاهی از علت این توصیه مقاله ای را که از سایت گلوبالیست ترجمه شده است ،در ادامه مطلب می آوریم .
اگر به تلاش های صورت گرفته برای ریشه کنی بیماری و خطرات بهداشتی در جهان توجه کنیم، متوجه می شویم که آبله را ریشه کن کرده ایم. اما براساس تحقیقات هنوز ۹۰ درصد بیماریها در جهان مرتبط با آب است. هشتاد درصد مرگها در کشورهای در حال توسعه ناشی از بیماریهای مرتبط با آب است.
این بدان معناست که هر سال حدود شش میلیون نفر براثر آب آلوده می میرند. به همین علت است که بهداشت همچنان یک موضوع مهم جهانی است. به رغم پیشرفتهای مهندسی که آب سالم محصول آن است، این مشکل بسیار فراتر از کشورهای در حال توسعه است. امروزه حتی بسیاری از کشورهای توسعه یافته با مشکل آب تصفیه شده روبرو هستند. بسیاری از شبکه های انتقال آب کهنه و شکننده است، در نتیجه آلودگی در بسیاری کشورهای پیشرفته روبه فزونی است. بسیاری از شهروندان کشورهای توسعه یافته در بطری آب حمل می کنند، در خانه تصفیه کننده آب دارند و حتی شبکه آب خانگی مخصوص خود را دارند. علت این امر آن است که به شبکه آب شهری اطمینان ندارند.
کمبود آب
در حالی که معیارهای آب تصفیه شده و ایمن بالا می رود، آلوده کننده ها و عوامل بیماری زای بیشتری پیدا می شود. به غیر از موضوع بهداشت، باید کمبود آب را نیز در نظر گرفت. در سال ،۱۹۵۰ فقط دو شهر بود که بیشتر از ۸ میلیون نفر جمعیت داشتند. در حال حاضر، بیش از ۲۳ شهر وجود دارد که بیش از ۱۰ میلیون نفر جمعیت دارد و از این تعداد ۱۸ شهر در کشورهای در حال توسعه است. تا سال ۲۰۳۰ یعنی ۲۵ سال دیگر، جمعیت شهری به دو برابر جمعیت روستایی خواهد رسید که معادل رشد ۱۶۰ درصد جمعیت شهری است. بسیاری از این شهرها در معرض کمبود شدید آب هستند. در هر صورت، غالباً از امکانات انتقال و تصفیه آب بهره مند نیستند.براساس برآوردهای بانک جهانی، حدود ۳۰۰ میلیون نفر اکنون در مناطقی زندگی می کنند که با کمبود جدی تا شدید آب روبرو است. تا ۲۵ سال دیگر، این رقم به ۳ میلیارد نفر خواهد رسید.
هدرروی آب
میزان آب شیرین موجود همچنان در حد یک درصد ثابت خواهد ماند. بقیه آب جهان شامل آب شور اقیانوسها یا آب شیرین موجود در دو قطب، در خاک، برف و رطوبت است. آبیاری کشتزارها در همه جا با هدرروی فراوان آب همراه است. روشهای کشاورزی نامناسب و قیمت های یارانه ای آب که تناسبی با هزینه واقعی آن ندارد و انگیزه ای برای صرفه جویی دربر ندارد باعث هدرروی بیشتر آب می شود.در حالی که ۷۰ درصد آب جهان صرف کشاورزی می شود، در فاصله نه چندان زیادی از کشتزارها، شهرها با کمبود شدید آب و قیمتهای بالا روبرو هستند. مثلاً در بخشی از ایالت کالیفرنیا کشاورزان بابت هر فوت جریب آب ۵۰/۱۵ دلار می پردازند در حالی که شهرنشینان جنوب این ایالت بابت همین مقدار آب ۴۳۱ دلار می پردازند.
اتلاف در صنعت
کشاورزی تنها مقصر نیست. اگر به صنعت و تولید نگاه کنیم، وضعیت دلسردکننده است. نظام تولید در کشورها عمدتاً باز است یعنی آب وارد می شود و در پایان فرایند تولید دور ریخته می شود. به این ترتیب، منبع تجدیدپذیر ارزشمندی از دست می رود. تولید یک خودرو به ۳۹ هزار گالن (هر گالن ۷۸/۳ لیتر) نیاز دارد. تولید یک بشکه نفت ۱۸۰۰ گالن، یک تن فولاد ۶۲ هزار گالن و یک نیمه رسانه ۳۰۰۰ گالن آب می خواهد. گوشی های تلفن همراه را در نظر بگیرید که این روزها همه جا هست. فقط تولید تراشه هرکدام از آنها به هزاران گالن آب نیاز دارد. تولید خواربار نیز با مصرف زیاد آب همراه است.نیم کیلو نان یا برنج به یک تن آب نیاز دارد.
هرزروی آب
در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، سرنوشت ۴۰ درصد از آب تولیدی معلوم نیست. این هرزروی شاید نتیجه نشت شبکه های فرسوده یا فساد باشد. اما عامل هرچه باشد، همه می بازند. موضوع روشن است. باید موضوع هرزروی آب را در این دو بخش _ تولید و کشاورزی- در نظر گرفت و برای آن راه حل پیدا کرد. برای مواجهه با چالش بهداشت و کمبود، یک عامل سوم یعنی انرژی وارد عرصه می شود. تصفیه و انتقال آب به انرژی بستگی دارد. چه در روستایی کوچک و چه در کلان شهری با ۲۰ میلیون نفر جمعیت، انرژی ارتباط تام و تمامی با آب آشامیدنی دارد. مؤسسه تحقیق نیروی برق برآورد می کند که تا سال ،۲۰۵۰ جهان به ۷۰۰۰ گیگاوات برق دیگر فقط برای تصفیه آب نیاز دارد.در حال حاضر تولید برق جهان حدود ۳۰۰۰ گیگاوات است. حال پرسش این است که آیا ما از امکانات لازم برای تأمین شدید مصرف برق فقط برای تصفیه آب برخورداریم؟ احتمالاً خیر. از این رو، اتکا به ظرفیت فزاینده تولید برق راهی نیست که بتوانیم انتخاب کنیم، بلکه باید راه فرآوری در کارآمدی و فناوری را در پیش گرفت.
افکار جدید، طرح های تازه
یک مرحله که به ندرت به آن پرداخته شده است، تلمبه خانه هاست. نوعاً در این مکانها از تلمبه های ۵۶ کیلووات استفاده می شود که به تناوب خاموش و روشن می شود. اما این امر از نظر نگهدار و انرژی پرهزینه است. در طرح های جدید، از تلمبه های دو کیلووات به طور دائم استفاده می شود و در هنگام اوج مصرف تلمبه های قویتر به کار می افتد. نتایج استفاده از این روش چشمگیر است. ۵۰ درصد از هزینه نگهداری کاسته و ۲۱ درصد برق کمتر مصرف می شود. وقتی متوجه شوید که ۷۰ درصد هزینه کل تلمبه در طول عمر مفید آن شامل انرژی مصرفی آن است، اهمیت این قبیل پیشرفتهای فناوری مشخص می شود. در آمریکا، تلمبه خانه های فاضلاب روی هم رفته ۳ درصد برق مصرفی را به خود اختصاص می دهند.
در کشورهای در حال توسعه، تأمین انرژی همواره دشوار است. کشورهای دارای رشد سریع _ مانند هند و چین- به سختی می توانند نیازهای مصرف کنندگان صنعتی و خانگی را تأمین کنند. مثلاً در چین، کارخانجات گاه تا ۱۰ برابر کشورهای توسعه یافته آب مصرف می کنند. این در حالی است که دو سوم شهرهای این کشور با کمبود آب روبرو است، ۹۰ درصد رودخانه ها آلوده اند و ۲۰ درصد آب براثر نشت از بین می رود. اخیراً شمال چین دچار خشکسالی شد. در نتیجه توجه بیشتری نسبت به فناوریهای کارآمد و قیمت گذاری بیشتر آب ایجاد شد که نهایتاً به کاهش هدرروی آب انجامید. یک راه دیگر برای تأمین آب شیرین نمک زدایی است، یعنی تبدیل آب دریا به آب شیرین. در آینده برخی کشورهای توسعه یافته باید از نمک زدایی استفاده کنند. نمک زدایی برای گروهی از کشورهای در حال توسعه نیز سودمند است، اما کشورهای فقیر با توجه به فناوری پیشرفته و انرژی موردنیاز احتمالاً قادر به استفاده از آن نخواهند بود.
به رغم پیشرفتهای صورت گرفته، آگاهی اندکی نزد مردم از مخاطرات وضعیت جاری وجود دارد. در بیشتر کشورها آب به بهای بازار عرضه نمی شود. در عوض به بهای آب به قدری یارانه تعلق می گیرد که بهای واقعی آن به ندرت معلوم می شود. باید بین هزینه تولید یک کالا و بهایی که مردم بابت آن می دهند، ارتباطی وجود داشته باشد. درغیر این صورت، هدرروی و ناکارآمدی ایجاد خواهد شد.در پایان باید در نظر داشت آب یک مسئله محلی نیست. همان گونه که بهره وری زنجیره عرصه محلی بر اقتصاد کشورها در سراسر جهان تأثیر می گذارد، ارتباط متقابل بین مسائل مربوط به آب به یک موضوع جهانی بدل شده است.
ویلیام بولین نویسنده انگلیسی در سال ۱۵۶۲ نوشت: «آب خدمتکار بسیار خوبی اما ارباب سنگدلی است.» اگر می خواهیم ارباب قرن آب باشیم، باید روشهای قدیمی نگاه خودمان را به این ماده ارزشمند عوض کنیم.
منبع: مجله همشهری
