نرم افزار Arc GIS چیست؟ چگونه کار می کند؟ چه کاربردهایی دارد؟ آموزش نرم افزار Arc GIS را از کجا شروع کنیم؟ و سوالات دیگری که در این نوشته به آن پاسخ خواهیم داد. پس با ما تا اخر همراه باشید.

نرم افزار Arc GIS یکی از محبوبترین نرم افزارهایی است که در زمینه کار با داده های مکانی منتشر شده است. اگر بخواهیم معرفی مختصر و جامعی در خصوص نرم افزار Arc GIS ارائه کنیم، به این صورت است که این نرم افزار یکی از محصولات معروف شرکت ESRI آمریکا هست که در زمینه سیستم های اطلاعات مکانی کاربرد دارد. نرم افزار Arc GIS نرم افزاری بسیار آسان برای کاربردهای GIS است که به کاربران این امکان را می دهد که به سادگی اطلاعات مکانی و داده های توصیفی را برای ایجاد نقشه ها، جداول و نمودارها به کارگیرند و به عبارت دیگر Arc GIS نرم افزاری است که اجازه ساخت یک سیستم کامل اطلاعات مکانی را فراهم می کند. این نرم افزار ابزارهای لازم برای جستجو ، تحلیل داده ها و نمایش نتایج را با کیفیت مناسب در اختیار کاربران قرار می دهد.

چرا آموزش نرم افزار Arc GIS لازم است ؟

چالش هاي مهم و بزرگ در جهان امروز با ابعاد جغرافيايي و افزايش بي رويه اطلاعات فزاينده در زمينه هاي زير:

افزايش جمعيت جهاني
آلودگي محيط زيست
نابودي جنگل ها و مراتع
مصايب طبيعي : سيل ، زلزله ، آتش سوزي
خشكسالي
و . . .

باعث شده است كه  بشر به  فكر ايجاد سيستم هايي باشد تا بتواند دسترسي وي را به اطلاعات جغرافیایی و پدیده های زمینی آسانتر و سريعتر نمايد. نرم افزار Arc GIS نرم افزاری بسیار آسان برای کاربردهای سامانه اطلاعات جغرافیایی است که به کاربران این امکان را می دهد که به سادگی اطلاعات مکانی و داده های توصیفی را برای ایجاد نقشه ها، جداول و نمودارها به کارگیرند.

نرم افزار Arc GIS به چه سوالاتی پاسخگو است؟

در یک مکان مشخص چه چیزی وجود دارد؟ (Locations)

از این سئوال مشخص می شود که در یک موقعیت خاص جغرافیایی چه چیزی وجود دارد. مثلاً: حوضه آبریز ارومیه را می توان بر اساس نام، مساحت، زیرحوضه ها و … نمایش داد.

چه شرایطی در یک مکان مشخص حاکم است؟ (Conditions)

بر اساس این سئوال شما می توانید موقعیت های جغرافیایی را جستجو نمائید، که در آنها شرایط خاصی حاکمیت دارد. مثلاً: در منطقه کردستان، به دنبال ساخت سدی هستیم که دارای حداقل شرایط زمین شناسی مساعد برای احداث را داشته باشد. یا چه محدوده ای از یک شهر در خطر سیلاب قرار دارد.

روند تغییرات از زمان معین تا بحال چگونه بوده است؟ (Trends)

سئوال سوم بر پایه سئوالات اول و دوم استوار بوده و تلاش بر آن است که اختلافات حاصله در طول یک زمان معینی آشکار گردد. مثلاً: می توان در محیطGIS تغییرات ایجاد شده در گستره دریاچه ارومیه که در طول چهل سال گذشته صورت گرفته است را شناسایی نموده و بر اساس توابع نرم افزاری تغییرات حاصله را از نقطه نظرهای آماری و گرافیکی توصیف و تفسیر کرد.

چه نوع از الگوهای مکانی وجود دارد؟ (Patterns)

با تکیه بر پایگاه اطلاعات موجود می توان الگوهای موجود را تشخیص داد. مثلاً: میتوان لغزشهای احتمالی زمین در اطراف رودخانه ها را دسته بندی و از آن طریق انواع الگوهای موجود را شناسایی و نمایش داد. یا نحوه توزیع کاربری اراضی شهری مثلا فضای سبز در محدوده منطقه یک شهر تهران به ازای فضاهای مسکونی و خالی و از آن طریق انواع الگوهای موجود را شناسایی و نمایش داد.

چه خواهد شد اگر؟ (Modelling)

از طریق اعمال این سئوال میتوان شرایط مکانی و پدیدههای آتی را به نوعی شبیه سازی کرد. مثلاً: اگر رشد شهرهای واقع در محدوده شهرستان های استان تهران با نرخ بالا ادامه داشته باشد، چه تغییراتی در ظرفیت تامین آب شرب شهرهای تابعه رخ خواهد داد. یا اضافه برداشت از سفره های زیرزمینی چه تاثیری بر روی فرونشست زمین خواهد گذاشت؟ یا اگر يك سد در نقطه اي مشخص ساخته شود سطح و حجم درياچه چقدر است؟ موارد بالا از با استفاده از توابع تحلیلی موجود و یا بهره گیری از زبانهای برنامه نویسی مکمل در محیط GIS صورت می گیرد.

کاربرد نرم افزار Arc GIS در مهندسی علوم آب

تهيه نقشه هاي موضوعي زمين شامل : زمين شناسي ،تيپ خاك ها ، پوشش سبز
تهيه نقشه هاي توپوگرافي شامل : هم باران، همدما، رواناب، ارتفاع ، شيب ، جهت و شرايط پستي و بلندي زمين
مدل سازي كامپيوتري  آناليز خطرات سيلاب و فرسايش
شناسايي ، نقشه برداري و بررسي پتانسيل پروژه هاي قابل توسعه در مناطق مستعد كشاورزي
مطالعات اجتماعي و تهيه چهارچوب هاي علمي- اجتماعي  براي پروژه ها
مطالعات اقتصادي و تخمين هزينه هاي پروژه هايي نظير سد سازي ، آبياري ، تغذيه آبهاي زير زميني ، انتقال آب ، و….
تعيين پهنه بندي سيلاب
تعيين پارامتر هاي حوضه هاي آبريز
تعيين آلودگي منابع آب
تعيین شبكة زهكشي حوضه هاي آبريز
و …

آموزش نرم افزار Arc GIS را از کجا شروع کنیم؟

یکی از سوالاتی که بسیار از مخاطبین سایت و انجمن از ما می پرسند این است که با گستردگی که این نرم افزار دارد، ما از کجا شروع کنیم؟ آیا می توان کتابی را تهیه کرد که جامعیت خوبی در خصوص این نرم افزار ارائه کند؟ کتاب های زیادی در زمینه آموزش نرم افزار Arc GIS نوشته شده که واقعا فعالیتشان قابل احترام هست، ولی بحث بر روی این است که آیا کسانی که این آموزش ها را میدهند و می نویسند واقعا به طور عملی روش ها را تست کرده اند و نتیجه گرفته اند؟ یا صرفا یک شنیده ساده است یا ترجمه از سایت های خارجی؟

این مهم است که من از چه منبعی برای آموزش نرم افزار Arc GIS استفاده می کنم. چه بسا افرادی که سال های با یک روش منسوخ شده در این نرم افزار کار می کردند در حالی که روشی بهتر و سریعتر وجود داشت و آنها از آن اطلاع نداشتند. یکی از موارد بسیار مهم در اموزش نرم افزار Arc GIS این است که باید این آموزش ها از انسجام و نظم خوبی برخوردار باشد. اینکه بتواند در هر جلسه و فصلی با توجه به پیوستگی این نرم افزار مطالبی را ارائه کند.

نکته مهم دیگر در خصوص آموزش نرم افزار Arc GIS این است که باید برای رشته شما مناسب باشد. نرم افزار Arc GIS از جمله نرم افزارهایی است که رشته های متعددی را درگیر خودش کرده است. از برنامه ریزی شهری گرفته تا رشته مهندسی آب. اینکه این آموزش و به خصوص مثال هایش برای رشته من مناسب باشد از جمله موارد کلیدی در انتخاب منبع آموزش نرم افزار Arc GIS است.

نکته دیگر در انتخاب منبع مناسب جهت آموزش نرم افزار Arc GIS این است که دارای سرفصل های کاربردی و کلیدی برای رشته شما باشد. همه می دانیم که این نرم افزار از بزرگی و گستردگی خاصی برخوردار است که هر فرد با توجه به تخصص و رشته ای که فعالیت می کند می تواند از آن استفاده کند. این نکته حائز اهمیت است که سرفصل های تدوین شده در آموزش نرم افزار Arc GIS چه سطحی از رشته من را پوشش می دهد.

بعد از برگزاری کارگاه های متعدد در زمینه نرم افزار Arc GIS به این نتیجه رسیدم که نمی شود تمام مطالب موجود در این نرم افزار را در یک کلاس بیان کرد. فرصت محدود کارگاه، توان ارائه سرفصل های بیشتر را از من گرفته بود. وقتی می دیدم کتاب ها زیادی در بازار وجود دارد اما کامل و جامع نیست، وقتی می دیدم که خیلی از دانشجویان و کارشناسان شرکت های مهندس مشاور از نبود یک منبع خوب جهت یادگیری نرم افزار Arc GIS رنج می برند، تمام تجربیات چندین ساله خودم رو همراه با منابع غنی لاتین، به شکل یک مجموعه کاربردی ایجاد کردم و در نهایت به یک سری اصول رسیدم. اینجا بود که موضوع استاد شدن در نرم افزار Arc GIS ذهنم رو مشغول کرد. همیشه آرزویم این بوده افراد فوق حرفه ای در GIS داشته باشیم که علاوه بر حرفه ای بودن، به دیگران نیز یاد بدهند. بعد از این موضوع تصمیم گرفتم دوره استادی GIS را با این هدف طراحی کنم.

دانشجویانی که در دوره استادی GIS شرکت می کنند بعد از دوره هر آنچه که باید از نرم افزار GIS بدانند را آموخته اند. به عبارت دیگر، دانشجویانی که در این دوره شرکت میکنند بعد از دوره یک کاربر عادی GIS نمیشوند، تبدیل به یک استاد GIS می شوند که تعادل بسیار خوبی بین کارهای تئوری، فنی و دید تجربی برقرار می کنند و به تفکر و با استفاده از ابزارهای مختلف میتوانند پروژه خود را رشد دهند و در ادامه باعث افزایش بار علمی خود به طور چندین برابر شوند.

 قابلیت های نرم افزار ArcGIS

قبل از این که به سراغ آموزش نرم افزار ArcGIS بروید خوب است که قابلیت های این نرم افزار را بدانید. GIS (Geographic Information System) یک سیستم است که برای جمع ‌آوری، ذخیره، تحلیل، نمایش و مدیریت اطلاعات مکانی استفاده می ‌شود.

همان طور که می دانید ArcGIS یک نرم ‌افزار برای سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) است که توسط شرکت (ESRI) توسعه داده شده است. این نرم ‌افزار قابلیت ‌های متنوعی در زمینه تحلیل، مدل‌ سازی و نمایش داده ‌های مکانی دارد.

ArcGIS قابلیت ‌های قدرتمندی در زمینه تحلیل داده‌ های جغرافیایی دارد. با استفاده از ابزارهای مختلفی مانند تحلیل پوششی، تحلیل شبکه، تحلیل پدیده ‌ها و …، کاربران می‌ توانند الگوها و روابط مکانی را در داده ‌های خود شناسایی کنند و تحلیل ‌های پیچیده ‌تری را انجام دهند.

این نرم افزار امکان مدل ‌سازی سه ‌بعدی را نیز فراهم می ‌کند. با استفاده از ابزارهای سه ‌بعدی، کاربران می ‌توانند مدل ‌های سه ‌بعدی از زمین، ساختمان ‌ها، شبکه ‌ها و سایر عناصر را ایجاد و تحلیل کنند. این قابلیت برای برنامه ‌ریزی شهری، مدیریت منابع طبیعی و طراحی شبکه‌ های ارتباطی بسیار مفید است.

این برنامه ابزارهای قدرتمندی برای نمایش داده ‌های مکانی فراهم می‌کند. با استفاده از نقشه‌ ها، نمودارها، جداول و… کاربران می ‌توانند داده‌ های خود را به صورت گرافیکی و تصویری نمایش دهند و اطلاعات مکانی را به راحتی درک کنند.

همچنین قابلیت اتصال به منابع داده‌ های جغرافیایی مختلف را دارد. کاربران می ‌توانند از داده ‌های موجود در پایگاه‌ های داده ‌های مکانی، تصاویر ماهواره‌ ای، داده ‌های لایه ‌ای و سایر منابع استفاده کنند و آن‌ها را در پروژه ‌های خود به کار ببرند.

قابلیت بعدی نرم افزار Arc GIS این است که امکان اشتراک‌ گذاری داده‌ ها و همکاری بین سایر کاربران را فراهم می ‌کند. با استفاده از سرویس‌ های آنلاین Arc GIS، کاربران می ‌توانند داده‌ های خود را با دیگران به اشتراک بگذارند و در پروژه‌ های گروهی همکاری کنند. و چه چیزی بهتر از همکاری در پیشرفت علم است؟

آموزش نرم افزار ArcGIS، که یکی از پرکاربردترین نرم افزارهای GIS، در علوم مختلف اهمیت بسیاری دارد. در زیر به برخی از قابلیت های آموزش نرم افزار ArcGIS در علوم مختلف اشاره کرده ایم:

– جغرافیا و علوم زمین: آموزش نرم افزار ArcGIS در علوم زمین و جغرافیا از اهمیت بسیاری برخوردار است. با استفاده از ArcGIS، می ‌توانید اطلاعات مکانی را جمع‌ آوری و تحلیل کرده، نقشه‌ های توپوگرافی، زمین‌شناسی، هیدروگرافی و سایر اطلاعات مکانی را ایجاد و تحلیل کنید. این امر به شما کمک می ‌کند تا بهترین تصمیمات مبتنی بر داده‌ های مکانی بگیرید و درک بهتری از زمین و محیط طبیعی پیدا کنید.

– مدیریت منابع طبیعی: آموزش نرم افزار ArcGIS در حوزه مدیریت منابع طبیعی اهمیت زیادی دارد. با استفاده از ArcGIS، می ‌توانید اطلاعات مکانی مرتبط با منابع طبیعی مانند جنگل ‌ها، آب ‌های سطحی و زیر زمینی، خاک و سایر منابع را جمع ‌آوری و تحلیل کنید. این اطلاعات به شما کمک می ‌کنند تا امور مدیریتی بهتر عملل کنید. همچنبن حفاظت از محیط زیست و استفاده بهینه از منابع طبیعی را فراهم می کند.

– برنامه‌ریزی شهری و توسعه منطقه ‌ای: آموزش نرم افزار ArcGIS در حوزه برنامه ‌ریزی شهری و توسعه منطقه ‌ای بسیار حائز اهمیت است. با استفاده از ArcGIS، می‌ توانید اطلاعات مکانی مرتبط با عوامل مختلفی مانند پراکندگی جمعیت، ترافیک، توسعه زیرساخت ‌ها و سرویس‌ ها را مدل‌ سازی و تحلیل کنید. این اطلاعات به شما کمک می ‌کند تا برنامه ‌های جامع و پایدار برای توسعه شهری و منطقه‌ ای برنامه ‌ریزی کنید و همچنبن به بهبود کیفیت زندگی شهروندان کمک کنید.

منتظر سوالات و پیشنهادات و تجربیات زیبای شما هستیم.