با سلام خدمت دوستان و مهندسین گرامی
در اینجا یک سری اطلاعات مفید در مورد دکتری جمع آوری نمودم که خواستم با شما در میان بگذارم.
دوره دکتری چند ترم است؟ روال آن به چه صورت است؟
ببینید، دکترا به دو بخش «آموزشی» و «پژوهشی» تقسیم میشود. دانشگاهها تمایل دارند که هر کدام از این بخشها حداقل چهار ترم طول بکشد.
در دوره آموزشی بستگی به رشته و گرایش شما دارد که چند درس داشته باشید. این دروس از دو بخش دروس اصلی و دروس اختیاری تشکیل شده است. (مثلا برای دکتری مهندسی منابع آب دارای دو درس اصلی و 14 واحد درس اختیاری است که با توجه به تخصص اساتید دانشکده دروس اختیاری تدریس خواهد شد) که ممکن است هر ترم سه تا از آنها و یا دو تا از آنها را ارائه کنند. (که معمولاً ۳ تا ارائه میکنند) پس همان دو ترم اول درسهای شما تمام میشود.
درسهای دکتری پیشنیاز دارند؟
پیشنیازهای دوره دکترا، درسهای ارشد هستند و نه کارشناسی. مثلاً کسی که دکترای مهندسی منابع آب می خواند و ارشد گرایش آبیاری زهکشی بوده، باید حداکثر 6 واحد دروس جبرانی (کمبود) را بگذراند (دروس های کمبودی همچون: هیدرولوژی آب های سطحی پیشرفته، مهندسی منابع آب و ….)
آزمون جامع چیست؟
در ترم سوم، شما باید چند درس انتخاب شده توسط مدیریت گروه (که قبلا در ترم اول و دوم گذرانده اید) را که دانشگاه انتخاب میکند، مطالعه کنید و در یک آزمون مجدد شرکت کنید. برخی از دانشگاههای دولتی همچون دانشگاه تهران هم شفاهی آزمون میگیرند و هم کتبی و برخی دیگر فقط آزمون به صورت کتبی خواهد بود.
ترم چهارم دکتری چه کار باید کنیم؟
در ترم چهارم شما باید بروید سراغ تهیه مدرک زبان معتبر. (یعنی آیلتس، تافل، تولیمو و ….) اگر قبلا گرفتید که دیگر نیازی نیست (حتما دقت کنید که مدرک شما باطل نشده باشد)
و در همین ترم، پروپوزال رساله دکترا را تهیه کنید و علاوه بر اینها کمکم برای ثبت حداقل دو مقاله ISI از رسالهتان اقدام کنید.
مقاله ISI چیست؟
ISI یک ایندکس (یعنی یک لیست از مقالات معتبر جهان) است. سمینارهای معتبری وجود دارند که وقتی برایشان مقاله میفرستید، یک هزینه اضافهتر میگیرند و مقاله شما را در ISI ایندکس میکنند. همین! این روزها ثبت مقاله در ISI هم، پولی و نوندونی شده! (مثلاً ۸۰۰ هزار تومان از شما میگیرند و یک مقاله در ISI چاپ میکنند) بنابراین بهتر است دنبال ثبت مقاله در ژورنالها باشید که هم اعتبار بیشتری دارد و هم ارزانتر تمام میشود (و البته سختگیریهای خاص خود را هم دارند).
در ایران چند مجله هست که مقالاتشان در ISI ایندکس میشود. شما بهتر است خیلی زود برای مقاله اقدام نکنید چون اگر موضوع آن در راستای موضوع رسالهتان نباشد قبول نمیکنند.
بخش دوم دکتری: دوره پژوهشی
در دانشگاه دولتی، در بدو ورود به دکترا برای شما استاد راهنما تعیین میکنند (در مصاحبه دکتری خیلی از چیزها مشخص می شود.). اما در دانشگاه آزاد ظاهرا از ترم سوم استاد راهنما مشخص می شود.
پس از مشخص شدن استاد راهنما، موضوع رساله دکتری شما مشخص شده و در راستای ان شروع به تحقیق خواهید کرد.
زودتر هم میشود تمام کرد؟
من همین سؤال را از مدیر گروهمان پرسیدم، گفت: حالا صبر کنید به آن مرحله برسید، شما دعا کنید همان ۴ ترم تمام شود، زودترش پیشکش!
به هر حال، چیزی که میشود فهمید این است که به همت شما بستگی دارد که چقدر سریع برای کامل کردن رساله و مقالات اقدام میکنید و کمی هم به اینکه مقاله شما پذیرفته میشود یا خیر و کی جوابش میآید؟ (گاهی ۶ ماه تا 1 سال طول میکشد جواب یک مقاله شما بیاید!)
درسها را میشود در دانشگاه دیگر هم پاس کرد؟
اگر دروس اختیاری که در دانشگاه ارائه شد و استادی در تخصص درس مربوط یافت نشد، شما می توانید در دانشگاه های دیگر به عنوان مهمان این درس را بگذرانید. بعضی ها هم از این فرصت استفاده کرده و مهمان دانشگاه های معتبر می شوند. (که نامه نگاری ها و شرایط زیادی می خواهد)
فرصت مطالعاتی چیست؟
طبق آیین نامه وزارت علوم که هر سال تصویب میشود و باید از طریق سایت وزارت علوم از آن مطلع شوید. دانشجوی دکتری پس از گذراندن دروس تئوری (18 واحد)، گذراندن آزمون جامع آموزشی و دفاع از پروپوزال رساله دکتری خود میتواند جهت گذراندن فرصت مطالعاتی اقدام نماید. طبق تجربه دانشجویان دکتری از پایان ترم 4 تا پایان ترم 7 میتوانند از کشور خارج شوند. (نکته: هر سال آیین نامه تغییر میکند ممکن از وزارت علوم اجازه خروج از کشور را تا پایان ترم 6 تغییردهد برای اطلاع دقیق به مرکز تحصیلات تکمیلی دانشگاهتون مراجعه کنید.)
دانشجویانی که ترم 4 دکتری را گذرانده و از پروپوزال خود دفاع کرده اند چنانچه نیاز به دستگاه یا تجهیزات آزمایشگاهی داشته باشند که درکشورمان وجود ندارد و یا اینکه استفاده از آنها مستلزم هزینه های بالاست که استاد راهنما ساپورت نمیکند، و یا در حالت دوم نیازمند یادگیری و استفاده از نرم افزاری هستند که بسیار جدید و نو است و کسی در کشورمان روش کار با آن را نمیداند. در اینصورت شما نیاز دارید که برای فرصت مطالعاتی دوره دکتری اقدام نمایید. در مراحل نگارش پروپوزال حتما تعداد زیادی مقاله خوانده اید و متوجه شده اید که در حیطه کاری شما چه کسانی در دنیا متبحرتر هستند معمولا افرادی که بیشترین استناد را به آنها کرده اید گزینه های اول برای مکاتبه با آنها هستند.
دوره پسا دکتری چیست؟
فوق دکترا یک دوره پژوهشی اختیاری به حساب میآید که ممکن است از یک هفته تا چند سال طول بکشد. این دوره هیچ تأثیری در رتبه شما در مراتب علمی دانشگاهی ندارد. یعنی شما با دکترایتان در دانشگاه به عنوان استادیار (Assistant Professor) پذیرفته میشوید، بعد، هر سالی که تدریس کنید، یک رده به شما داده میشود تا برسید به مرتبه دانشیاری (Associate Professor) و نهایتاً پس از طی (فکر میکنم) ده سال میرسید به استاد تمامی (Full-Professor). این مراتب با مدرک دکترا طی میشود و ربطی به فوقدکترا ندارد. هر کس احساس نیاز در مورد پژوهش در یک زمینه میکند، میرود فوق دکترا را طی میکند. (که ظاهراً برای مهندسی منابع آب در ایران این دوره وجود ندارد)