مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان ، بیشترین میزان آلودگی هوای اهواز در روز دوشنبه را حدود 7 برابر حد مجاز اعلام کرد. فاجعه ای عظیم در حال اتفاق افتادن است …
گرد و غبار، خشکی تالابها، کاهش سطح آب رودخانهها و افزایش میزان آلودگی از جمله مهمترین بحرانهای زیستمحیطی امروز خوزستان است. آیا ارتباطی میان همه اینها وجود دارد؟
پدیده موسوم به گرد و غبار در حال حاضر به یکی از مهمترین بحرانهای زیستمحیطی نهتنها در ایران بلکه در سطح جهان تبدیل شده است. پاشنه آشیل طوفانهای گرد و غبار ایران، خوزستان مدتهاست که در مصاف نابرابر با این هیولای دهشتناک برای بقا تلاش میکند. طوفانهای گرد و غبار اهواز در مرداد و شهریور امسال که به ترتیب ۴۵ و ۵۰ برابر حد مجاز و استاندارد گزارش شدند، موید این واقعیت تلخ هستند که این اتفاق دیگر تابع فصل یا اوقات معینی از سال نیست. یک طوفان گرد و غبار میتواند تنها در ظرف چند ثانیه شما را شوکه کند. البته گاه شواهد و قراینی برای پیشبینی وجود دارد اما واقعیت این است که سرعت و شدت آنها در اکثر موارد غافلگیرکننده است.
اگر بعنوان یک فرد عادی و برای اولینبار ناظر این پدیده باشید، به شدت بهتزده خواهید شد. آنچه که از واژه گرد و خاک منزل بخاطر دارید را کنار بگذارید، طوفانهای گرد و غبار در شهرهای جنوبی کشور از جمله در اهواز، دزفول، آبادان، سوسنگرد، شوش و خرمشهر بیشتر به طوفان شن و خاک شبیه هستند.
تجربه ای از یک شهروند اهوازی از وضعیت این روزهای اهواز?
در ظرف کمتر از چند ثانیه همهچیز دگرگون میشود، به حدی زمان تصمیمگیری اندک است که ممکن است با خیال راحت از منزل خارج شوید اما هنوز چند قدمی نرفته… آسمان آبی بشدت تیره و کدر میشود، در وهله نخست احساسی مشابه قرار گرفتن در یک هوای مهآلود خواهید داشت منتهی با این تفاوت که بجای قطرات ریز آب اینبار ذرات شن با صورت شما برخورد میکنند، رنگ زرد طلایی آسمان به سرعت به سبز براق و پس از آن خیلی مات مبدل خواهد شد، افت درجه حرارت و وزش باد شاید یک لحظه شما را به شک بیندازد که باران خواهد بارید اما بارانی در کار نیست، طعم تلخ خاک را به وضوح در دهان و بینیتان احساس میکنید، اغلب مردم به خانههایشان پناه میبرند، درب و پنجرهها ساعتها و ساعتها بسته میمانند، حتی پنجرههای دوجداره نیز مانع ورود خاک نیستند، قشری از خاک هر تقریباً دو یا سه ساعت یکبار کلیه سطوح را میپوشاند، گردگیری و تمیزکاری از همان ساعتهای اول به دفعات تکرار میشود، روکشهای سرامیک سفیدرنگ که هر چند ساعت یکبار بطور کاملاً یکدست خاکی و سیاه میشوند شاید بهترین معیار برای درک فاجعه بیرون باشند، بعد از ساعتها و گاه روزها هوا ناگهان تغییر میکند، اگر بارانی بیاید یا اگر جریان هوا مختصر تغییری کند، درب منازل با احتیاط باز میشود، منظره بیرون شوکآور است:
راهپلههای غبارآلود، ماشینهای غرق در خاک، درختان تیره و خیابانهای افسرده همه در جای خود رعبانگیز هستند. خاک همهچیز را پوشانده، از مقیاس خرد تا کلان همه چیز رنگ و بوی خاک میدهد. رد به جا مانده از هر قدمی که برمیدارید، تجربهای غمناک است که هیچگاه از ذهنتان محو نخواهد شد.
دکتر مریم محمدی روزبهانی عضو هیئت علمی و استادیار گروه علوم محیطزیست دانشگاه علوم و تحقیقات خوزستان، اهواز در این زمینه میگوید: «در شرق این حوزه و در بیشترین زمان فعالیت گرد و غبار یعنی در مرداد ماه بالاترین مقدار گرد و غبار در کبیرکوه و رشته کوههای زاگرس دیده میشود. در جنوب این حوزه نیز شدیدترین فعالیت گرد و غبار در ۲۰۰ کیلومتری جنوب شرقی بغداد بوجود میآید. منابع این حوزه در یک دشت رسوبی وسیع از ۱۰۰ کیلومتری شمال بغداد به سمت جنوب تا خلیج فارس گسترش مییابند. رسوبات این بخش بیشتر از ۱۳۰ هزار کیلومتر را میپوشانند. این مناطق، جاهایی هستند که ارتفاع کم یعنی چیزی در حدود ۱۰۰ متر ارتفاع دارند، تابستانهایشان سوزان و خشک است و در ضمن بیشترین میزان فعالیت گرد و غبار را هم دارند. بارندگی این مناطق در سال معادل ۱۰۰ تا ۱۸۰ میلیمتر برآورد شده است. رسوبات آبرفتی حدفاصل رودخانههای دجله و فرات و فرسایش خاکی شدید بیشتر مناطق عراق که حاصل چرای بیش از حد دام و جنگلزدایی هستند، در این میان نقش اساسی دارند. باید توجه داشت که هسته فعالیت گرد و غبار در انتهای جنوبی زمینهای پست و کمارتفاع این ناحیه واقع شده است و به همین دلیل است که هر ساله شاهد تکرارهای بالایی از طوفانهای گرد و غبار در این منطقه هستیم. بعنوان مثال تکرار طوفان گرد و غبار به تعداد ۴۳ بار در سال در آبادان باعث شده است که این منطقه یکی از مناطق با شدیدترین میزان گرد و غبار در بخش جنوب غربی آسیا باشد. گرد و غبار این حوزه هم اغلب شامل ذرات سیلت و رس است.»
منبع: +